گرانی کاغذ و کار سخت مطبوعات

با این همه گاهی تلاش‌ها با سرعت تغییرات هماهنگ نیست و نتیجه مورد نظر به دست نمی‌آید. در کنار افزایش قیمت‌ مواد غذایی، مسکن و هزینه‌های مربوط به درمان، برای اهالی مطبوعات، قیمت کاغذ و خدمات مربوط به چاپ اهمیت خاص دارد و تقریبا تمام مطبوعات خبری و تحلیلی تحت تاثیر واقعیت‌های مربوط به افزایش قیمت کاغذ قرار گرفته‌اند. ناشران کتاب هم تقریبا همین وضعیت را دارد. با همه اینها گران کردن قیمت تمام شده محصولات فرهنگی همیشه آخرین گزینه‌ای است که به ذهن فعالان این عرصه خطور می‌کند و دلیل آن روشن است. مخاطبان روزنامه و کتاب، معمولا از قشر متوسط جامعه محسوب می‌شوند که هر روز بار سنگین هزینه‌های زندگی را بر دوش می‌کشند. در شرایط کنونی که پایگاه جراید در جامعه تضعیف شده و تیراژ‌ها کاهش ملموسی داشته و در مقابل روند افزایش قیمت کاغذ همچنان ادامه دارد، تنها راه بقا و ماندن در عرصه فرهنگ مکتوب، هماهنگی به چنین افزایش‌هایی است؛ تصمیمی که با اکراه و نگرانی اتخاذ می‌شود زیرا این آگاهی وجود دارد که دسترسی و قدرت خرید اقشار فرهیخته که معمولا در طبقه متوسط رو به ‌پایین قرار دارند، به دلیل فشارهای اقتصادی و گرانی اقلام مصرفی در معرض تهدید قرار دارد. این انتظار وجود داشت که حمایت‌های دولتی، با توجه به شرایط ویژه مطبوعات و روزنامه‌ها نسبت به تخصیص کاغذ اقدام کند؛ اگرچه برکسی پوشیده نیست که کلان‌معضلات در عرصه سیاسی، تشدید تحریم‌ها، افزایش باورنکردنی نرخ ارز و... این روزها کوهی از مشکلات را پیش پای مسئولان و مدیران دولتی قرار داده است.

 

افزایش قیمت کاغذ

 

مطابق با آخرین استعلام (شنبه 27 بهمن‌ماه) سیر افزایش قیمت کاغذ روزنامه در ماه‌های اخیر، همچنان متوقف نشده و با رشدی قابل توجه در حال بالا رفتن است. بر این اساس قیمت روز کاغذ روزنامه عرض 70 سانتی‌متر به 465 هزار ریال و در عرض 100 سانتی‌متر به 475 هزار ریال رسیده است. همچنین فلش‌های قرمز رنگ، موید تداوم افزایش قیمت در روزهای اخیر است و افزایش نرخ سایر اقلام و خدمات در بازار، از افزایش احتمالی قیمت‌ها در روزهای آتی خبر می‌دهد.

 

تجربه نشان داده علاوه‌بر عوامل اصلی که تاثیری مستقیم بر قیمت کاغذ دارند، عوامل غیرمتعارفی نظیر نگرانی از آینده و برخی سودجویی‌ها در تعیین قیمت روز اقلام سلولوزی تاثیرگذار است. آنچنانکه احمد شریفان، رئیس سابق اتحادیه فروشندگان کاغذ و مقوای تهران و از فعالان این صنف، در این‌باره معتقد است: «افزایش قیمت در بازار ناشی از افزایش نرخ ارز در هفته‌های گذشته است. البته می‌توان گفت که افزایش قیمت فعلی بازار کاغذ بیشتر ناشی از نگرانی واردکنندگان و کسبه از کاهش سرمایه است.» شرایط بی‌ثبات و آینده‌ غیر قابل پیش‌بینی بازار باعث می‌شود تجار و کسبه، بعضا در فروش کاغذ به مشتریان خود، تردید کنند و همین تردید‌ها، نتیجه‌ سریع و محسوس در روند افزایش قیمت خواهد داشت.

 

مشخصا حذف ارز نیمایی از کاغذ در ماه‌های اخیر، تاثیر بسزایی در گرانی کاغذ و ایجاد تشنج در بازار داشت؛ تاجایی که حمید نیکدل، رئیس اتحادیه فروشندگان کاغذ و مقوای تهران پیش‌تر در توصیف شرایط موجود، از دلزدگی تجار و واردکنندگان کاغذ به کشور خبر داد و گفت: «اکنون نه تجار تمایلی به عرضه دارند، نه فروشندگان تمایلی به فروش و نه خریدی در بازار انجام می‌شود، بازار در رکود است.» وی نسبت به شرایط پیش‌آمده، اعلام هشدار کرد و افزود: «باید فکری به حالی وضعیت کاغذ کنیم، کاغذ و مقوا از کالاهای اساسی است و باید نسبت به آن مسئولانه‌تر برخورد کنیم.» هشداری که به‌نظر می‌رسد چندان جدی گرفته نشده و آِینده‌ پرمخاطره‌ای را پیش پای اهالی مطبوعات گذاشته است.

 

افزایش قیمت کاغذ؛ البته تنها مختص کاغذ روزنامه نیست و سایر اغلام کاغذ تحریر را نیز درنوردیده است. سایر انواع کاغذ از کاغذ بسته‌بندی گرفته تا گلاسه و مقوای پشت طوسی و کرافت و... نیز دچار افزایش قیمت شده‌اند و هیچ کالایی در بازار نیست که از این افزایش قیمت مصون مانده باشد. هر بسته کاغذ A۴ نیز بین 200 تا 250 هزار تومان معامله می‌شود تا پازل بحرانی بازار کاغذ در کشور کامل شود. با این اوصاف، افزایش قیمت کتاب نیز یکی دیگر از نتایج محتمل در آخرین روزهای سال 1403 است که شاید تجلی روشن آن را پس از اتمام تعطیلات نورزی شاهد باشیم.

 

 

تب خودکفایی در تولید کاغذ در دولت سیزدهم، شدت یافت و مدیران وقت با طرح استراتژی حمایت از واحدهای تولید کاغذ در کشور، هدف خودکفایی را در دستور کار گذاشتند؛ اما نه وعده‌ها و شعارها محقق شد و نه حتی جشن‌هایی که با عنوان خودکفایی در تولید برپا شد! نکته جالب‌تر آنکه مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نه تنها خودکفایی در تولید کاغذ را امری دست یافتنی و شدنی تلقی می‌کردند؛ بلکه وعده‌ی ورود هرچه سریع‌تر ایران به فهرست صادرکنندگان کاغذ در منطقه و جهان را می‌دادند. این رویه، با حمایت‌ از واحدهای تولیدی و در راس آن‌ها، شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران در قالب تسهیل و پیش‌خرید محصولات در سال‌های اخیر پیش‌رفت. امید نیک‌نژاد، مدیرعامل شرکت صنایع چوب و کاغذ مازندران نیز خردادماه سال جاری و طی نشستی با بیان اینکه این کارخانه یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های تولید در دو خط تولید است گفت: «ظرفیت تولید کاغذ در صنایع چوب و کاغذ مازندران افزایش یافته و اکنون شاهد رشد ۱۰ برابری با افزایش ۸۰۰ درصدی در تولید و چاپ کاغذ تحریر در دولت سیزدهم هستیم.» وی با تاکید بر افزایش کیفی تولیدات، همچنین درباره‌ی تولید کاغذ روزنامه گفته بود: «در گذشته ۷۰۰ تن در سال تولید روزنامه داشته‌ایم که این رقم امسال به ۲۰۰ تن کاغذ روزنامه رسیده است...» با این وجود کاغذ روزنامه ایرانی حتی در فهرست فروش کاغذفروشان قرار نگرفته و اقلام تخصیص یافته نیز جوابگوی نیاز جراید و مطبوعات نمی‌نماید. به گفته‌ ابوالفضل روغنی گلپایگانی، رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا در اردیبهشت‌ماه 1402 «کاغذ روزنامه تا 6‌هفت سال پیش حدود 130 هزار تُن مصرف داشتیم که این عدد در سال‌های اخیر به‌دلیل تغییر ساختار رسانه‌ها و حرکت به سمت فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به 8 تا 10 هزار تُن رسیده است.» این رقم احتمالا در سال 1403 با افزایشی نسبی روبه‌رو بوده اما اگر مصرف سالانه‌ی مطبوعات کشور به کاغذ روزنامه را 10 هزار تن فرض کنیم و حتی تولیدات داخلی را به‌لحاظ کیفی، کاملا مشابه نمونه‌های وارداتی درنظر بگیریم؛ نیاز به واردات کاغذ روزنامه و ضرورت تخصیص ارز حمایتی به این گروه کالایی، ضرورت دارد؛ مگر آنکه دولتمردان آینده‌ی مطبوعات و بقای اهالی آن را حائز اهمیت ندانند!