اما واقعیت آن است که صنعتگران و تولیدکنندگان همچنان از مشکلات مربوط به فرسودگی تجهیزات تولید و عدم‌نوسازی و بهسازی ماشین‌آلات رنج می‌برند، به‌گونه‌ای که طی یک دهه اخیر روند تشکیل سرمایه به ویژه در بخش ماشین‌آلات کمتر از سطح استهلاک بوده و سرمایه‌گذاری لازم برای نوسازی خطوط تولید انجام نشده است.
بر همین اساس آمارها نشان می‌دهند که سهم سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات در سال ۸۵ نزدیک به ۶۰ درصد بوده، در حالی که این سهم در سال گذشته به حدود ۴۰ درصد رسیده و ۷۹ هزار میلیارد تومان حجم حقیقی انباشت سرمایه در ماشین‌آلات به ۵۰ درصد کاهش داشته است.
به این ترتیب، طبق آمارهای رسمی ارائه‌شده، رشد سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات در سال گذشته ۴/۶ درصد به ثبت رسیده و حجم حقیقی انباشت سرمایه در بخش ماشین‌آلات در سه فصل ابتدایی ۱۴۰۱ حدود ۳۱ هزار میلیارد تومان تخمین زده شده است. این در حالی است که به واسطه ماشین‌آلات فرسوده هزینه‌های تولید، به مراتب افزایش یافته و میانگین عمر ماشین‌آلات معدنی و تجهیزات مصرفی در کشور به ۲۰ تا ۳۰ سال رسیده است. نکته قابل‌توجه آنکه کارشناسان اصلیترین دلیل این روند را علاوه بر چشمانداز پرابهام کار مولد و تولیدی، مشکلات مربوط به تامین مالی می‌دانند. از سویی دیگر بخش خصوصی نیز به دلیل مسائل حقوقی، ارزی و گمرکی با موانع متعددی برای واردات ماشین‌آلات روبه‌رو است. این در حالی است که فرسودگی خطوط تولید، با کاهش تیراژ و کیفیت تولیدات، آثار نامطلوبی بر رقابت‌پذیری صنایع داخلی در بازارهای داخلی و صادراتی داشته ضمن اینکه تبعاتی چون کاهش بهره‌وری، افزایش مصرف انرژی و آلایندگی ناشی از تکنولوژی فرسوده را به دنبال دارد. تمام این مباحث در حالی است که دستیابی به رشد اقتصادی ۸ درصدی و رشد تولید از جمله اولویت‌های دولت در حوزه اقتصاد اعلام شده است.
در واقع تحریم، نوسانات و محدودیت‌های ارزی و دشواری تامین مالی در کنار چشمانداز منفی کار مولد و تولیدی، روند سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات را طی سال‌های اخیر کاهشی کرده است. از طرف دیگر تغییر مقررات و آیین‌نامه‌های مربوط به فرآیند واردات ماشین‌آلات از سوی قانونگذار و سیاستگذار، صاحبان بنگاه‌های تولیدی را هر روز با موانع جدی برای نوسازی خطوط تولید روبه‌رو کرده است. در این راستا فعالان اقتصادی با هشدار نسبت به تبعات ادامه تولید با ماشین‌آلات ۵۰ساله، خواستار تسهیل مسیر واردات تجهیزات و ماشین‌آلات هستند. به عنوان نمونه، تنها در بخش معدن کشور حدود ۳۰ هزار دستگاه ماشین‌آلات معدنی وجود دارند که بیش از ۶۰ درصد آنها فرسوده هستند و با بهره‌وری پایین و مصرف سوخت بالا کار می‌کنند و براساس محاسبات، دست‌کم ۱۵ هزار دستگاه ماشین‌آلات جدید برای جایگزینی آنها و رفع نیاز کشور وجود دارد.
بنابراین با توجه به اهمیت نقش ماشین‌آلات و تجهیزات برای تولید، احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی اخیرا اعلام کرده که یکی از موانع در مسیر ترخیص این کالاها برداشته شده است.
طبق اعلام خاندوزی، «با توجه به سهمی که ارزش‌افزوده پرداختی در گمرکات کشور دارد و واردکنندگان ماشین‌آلات بخش تولید به صورت علی‌الحساب مکلف شده بودند ضمانت بانکی در اختیار گمرک بگذارند که برای تسهیل این مهم از هفته آینده قرار شد این افراد با سپرده چکی محموله خود را ترخیص کنند.»
استقبال صنعتگران از تسهیل ترخیص ماشین‌آلات
در این رابطه ابوالفضل روغنی‌گلپایگانی رییس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران در گفت‌و‌گو با خبرنگار «جهان‌صنعت» گفت: امروز مهم‌ترین مساله کشور گیر افتادن در تله رشد منفی است و هدف‌گذاری رشد ۸ درصدی که به‌زعم بسیاری از فعالان اقتصادی زیرساخت آن فراهم نیست با همین اولویت مطرح شده است. به نظر می‌رسد آقای خاندوزی و دولت تسهیل سرمایه‌گذاری و تولید را از مسیر روان‌سازی واردات مواد اولیه- ماشین‌آلات در دستور کار قرار داده‌اند. این اقدام بسیار شایسته است و مورد اقبال صنعتگران کشور قرار گرفته، زیرا می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌های اضافی و معطلی ماشین‌آلات در ورودی‌های گمرک شود.
وی با بیان اینکه بسیاری از کارخانه‌ها با ماشین‌آلاتی در حال کار هستند که بیش از ۴۰سال از زمان نصب آنها گذشته است، افزود: اهمیت این مساله آنجاست که فرسودگی ماشین‌آلات علاوه بر کاهش کیفیت تولید بر قیمت تمام شده نیز تاثیرگذار است و در مقابل با ارتقای تکنولوژی قیمت‌ها کاهش می‌یابد. برای نفوذ و دوام در بازارهای صادراتی و ارزآوری، کاهش قیمت تمام‌شده در کنار افزایش کیفیت تولیدات بسیار تاثیرگذار است، بنابراین امیدوارم دولت هر روز در جهت رفع موانع تولید قدم بردارد تا شاهد گشایش‌های بیشتر باشیم.
مشکلات زنجیره‌ای در مسیر تولید
روغنی‌گلپایگانی تصریح کرد: با این حال باید خطاب به دولت و وزیر اقتصاد بگویم که این موضوع صرفا یکی از موانع سر راه تولید و بخشی از مشکلات بوده است، زیرا مشکلات پیچیده و زنجیره‌ای داریم که دومینووار به هم وصل هستند. این بخشنامه قدم نخست است که امیدوارم از این دست تصمیمات برای حوزه‌های دیگر همچون تامین مواد اولیه و… هم گرفته شود.
این فعال صنعتی به بخشی از مشکلات تولید اشاره و بیان کرد: در گمرک مشکلات زیادی داریم، بنابراین انتظار می‌رود وزیر اقتصاد همانگونه که نسبت به رفع مانع ضمانت بانکی اقدام کرده در مورد موانع گمرکی هم ورود کند و با نظرسنجی از فعالان بخش صنعت و تولید نسبت به رفع آنها تصمیم عاجل را بگیرد.
وی افزود: در واقع یکی از موانع مهم در مسیر تولید دست‌اندازی و مشکلات اساسی است که در گمرکات کشور وجود دارد؛ به عنوان نمونه تولیدکنندگان به دلیل نداشتن منابع مالی مناسب متحمل دموراژهای سنگین می‌شوند. به این معنا که تولیدکنندگان گاهی اوقات کالا و مواد اولیه‌ای را وارد می‌کنند که دیگر ارزش ترخیص کردن ندارد، زیرا در مدت طولانی و عدم تامین مالی دموراژهای سنگین خورده‌اند که این موضوع منجر به شکست و تحمیل ضرر هنگفت به بسیاری از تولیدکنندگان می‌شود.
روغنی‌گلپایگانی ادامه داد: مساله بعدی تامین ارز است، در واقع دولت ارز را تخصیص می‌دهد، اما در بخش تامین ارز مشکل داریم، به شکلی که تولیدکنندگان دچار چالش‌های بسیار زیادی در این بخش شده‌اند.
وی تصریح کرد: تامین مالی از دیگر مسائل و چالش‌های بسیار مهم در حوزه تولید و صنعت است، بر همین اساس لازم است وزیر اقتصاد با هماهنگی بانک مرکزی بانک‌ها را ملزم کند که بحث تامین مالی تولید و صنایع را با جدیت دنبال کنند و در این حوزه بهانه‌جویی نکنند.
رییس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران افزود: البته می‌دانیم که دولت به لحاظ کنترل تورم سیاست انقباضی را به بانک‌ها ابلاغ کند، اما از این طرف صنعت دچار مشکلات عدیده‌ای شده است.
حسب گزارش بانک مرکزی بالاترین نرخ برگشت چک را در دو، سه سال اخیر شاهد هستیم که دلیل آن هم رکود بازار، تورم هزینه‌ها و عدم تامین نقدینگی و سرمایه در گردش واحدهای تولیدی است.
وی با بیان اینکه تامین مالی موضوعی است که به هیچ وجه نمی‌توان از آن چشم پوشید و تسهیل‌گری در تامین را به آینده موکول کرد، گفت: موضوع اساسی این است که هرگونه نوسازی خطوط تولید بنگاه‌ها و نصب تجهیزات و ماشین‌آلات نو به سرمایه‌گذاری‌های قابل‌توجهی نیاز دارد و این در حالی است که به دلیل موانع موجود و مقررات دست‌و‌پا‌گیر، هزینه تمام شده هرگونه نوسازی برای بنگاه‌ها بیشتر می‌شود که در نهایت می‌تواند به افزایش قیمت تمام‌شده کالا و البته کاهش کیفیت هم منجر شود.
روغنی‌گلپایگانی ادامه داد: از سوی دیگر اگرچه ثبت چک‌های صیادی، صدور چک‌های بی‌محل را کنترل کرد، اما اگر شرکت، اعضای هیات‌مدیره یا ذی‌نفعان چکی صادر کنند که فاقد موجودی باشد کلیه حساب‌های شرکت مسدود می‌شود. همین موضوع نقدینگی و سرمایه شرکتها را حبس کرده و بسیاری از واحدها حتی توان پرداخت دستمزد کارگران خود را ندارند. نظام بانکی قصد کنترل نقدینگی را دارد، اما در حال زمین‌گر کردن تولید است. باید یک نهاد بالادستی عملکرد نظام بانکی را بررسی کند. امروز بسیاری از شرکتها با مشکل پرداخت حقوق مواجه هستند که دلیل آن هم عملکرد نظام بانکی و نبود سرمایه در گردش است.
این فعال صنعتی ادامه داد: از سوی دیگر اگر دولت واقعا قصد تسهیل‌گری در مسیر تولید و صنعت را دارد می‌تواند لغو تعهد ارزی برای کالاهای با ارزش‌افزوده بالا را در کنار دیگر اقدامات خوب انجام شده، دنبال کند.
وی تاکید کرد: تولیدکنندگان ضمن تقدیر از اقدام اخیر وزیر اقتصاد در مورد ترخیص ماشین‌آلات با سپرده چکی، انتظار دارند سایر موانع نیز به همین ترتیب رفع شوند تا شاهد رشد تولید و به تبع آن اشتغالزایی و افزایش سطح رفاه جامعه باشیم.