تاریك و روشن های جنگل از زبان شریعت نژاد

رای: ۳.۰۰

توسط ۱ کاربر - رای دهید

نكته اي كه پيش از گفتگو لازم مي دانم تذكر بدهم ، اهميت منابع طبيعي و محيط زيست در روزگار ماست ، آن هم در سطح جهاني.
امروزه اگر كشوري بخواهد به محيط زيست و منابع طبيعي خود اهميت ندهد، كشورهاي ديگر و مجامع بين المللي به او اعتراض مي كنند. به همين دليل ، گزارش ها و آمارهاي غلط مي تواند درخصوص منابع طبيعي حضور بيگانگان را در يك كشور توجيه كند. به اين دليل ارائه آمارها حساسيت زاست و بايد با دقت بالايي درخصوص آنها صحبت كرد.آمارها به 2 صورت برآوردي و طرحهاي مطالعاتي به دست مي آيد.براي اين كه گام به گام جلو برويم بايد اول تعريفي از جنگل داشته باشيم.
100سال پيش بدون اين كه جنگل تعريف شده و مطالعه اي در اين خصوص صورت گرفته باشد اعلام مي كردند در ايران اين ميزان جنگل وجود دارد. براي اولين بار در ايران در سال 1334 با اولويت جنگلهاي شمال ، اولين عكسبرداري هوايي از جنگلها به وسيله امريكايي ها صورت گرفته است.
امريكايي ها براساس عكس هوايي اعلام كردند كه سطح جنگلهاي شمال 2ميليون و 100هزار هكتار است.
سال 1346 دوباره عكس هوايي گرفته و نقشه برداري شد و آمار جنگلهاي شمال كشور به يك ميليون و 900هزار رسيد. سال 1373 مجدد نقشه تهيه و يك ميليون 847هزار هكتار سطح جنگلهاي شمال اعلام شد. براساس آمار رسمي پيش از انقلاب ، 29هزار هكتار جنگل كاري و بعد از انقلاب 400هزار هكتار به آن افزوده شد. اين اقدامات براي حفظ جنگلها صورت گرفته است. رويكرد دولت براي جنگلها احيا و بازسازي جنگلهاي مخروبه است. در حال حاضر سالي 3تا 4هزار هكتار توسعه جنگل داريم. مناطقي كه قبلا تخريب شده ، در حال بازسازي است.

يعني شما به طور صريح مي گوييد كه ما در 25سال گذشته تخريب و كاهش جنگل نداشتيم؟
نه. تخريب و كاهش داشتيم. مطلبي كه گفته شد يك وجه قضيه است. طرف ديگر اين است كه سازمان منابع طبيعي و جنگلها و آبخيزداري نقشه اي از پوشش گياهي كشور تهيه كرده است در مقياس يك دويست و پنجاه هزارم ، براي ديگر نقاط ايران.
آن هم بر اساس تعريف فائو كه اعلام كرده است جنگل به جايي گفته مي شود كه توده درختي دارد. يعني غالب آن درخت باشد و مساحتش كمتر از نيم هكتار نباشد، 10درصد تاج پوشش كمتر نباشد كه منظور از تاج پوشش سايه انداز است.
اين تعريف فائوست و براساس اين تعريف ما در كل كشور 12ميليون هكتار جنگل داريم و از آنجا كه ما يك كشور خشك و نيمه خشك هستيم و درخت در مملكت ما قداست دارد و تنها چوب حاصل درخت داراي ارزش نيست ، احياي درخت و جنگل براي ما ايرانيان يك رفتار سنتي و مقدس است و به لحاظ علمي و اكوسيستم درخت براي ما نقش حياتي دارد.با توجه به اين اهميت سازمان براي حفاظت مناطق بيشتر تعريف ديگري از جنگل ارائه كرده است كه بنا بر اين تعريف ، مناطق با بيش از 5درصد پوشش درخت جنگل محسوب مي شوند. اين نظر به آن علت است كه جنگلها حفظ شوند. با اين تعريف به حجم جنگلهاي ما اضافه شد و در حال حاضر 14ميليون هكتار جنگل در ايران موجود است.
اين آمار رسمي سازمان منابع طبيعي است.
ما در حال حاضر در شمال كشور از نظر سطح جنگل افزايش سطح داريم.
نكته اي را لازم مي دانم كه تذكر بدهم.
همه مي دانيم كه انقلاب ها جنگل را تخريب مي كنند ، چالش هاي سياسي ، بي نظمي ايجاد مي كند و باعث كمرنگ شدن قانون مي شود و قانون گريزها به منابع طبيعي يورش مي برند و جنگل را نابود مي كنند. ما در مقطعي از انقلاب با اين مشكل روبه رو بوديم ، اما ما در حال حاضر نگران كيفيت جنگلها هستيم.
به آن دليل كه عواملي كه در جنگلها به صورت سنتي معيشت مي كنند و به جنگلها وابسته هستند براي كنترل كيفيت جنگلها بايد اينها را با يك طرح ضربتي از جنگل خارج كنيم و يا اين كه وابستگي آنها را به جنگل كم كنيم. به اين خاطر ما در حال انجام طرحي هستيم با عنوان طرح خروج دام از جنگل وجنگل نشينان پراكنده.
به دليل اقليمي ، ارائه خدمات رفاهي ، از گاز، برق ، گرفته تا آب و... به ساكنان مناطق جنگل غيرممكن است و به همين دليل اين گروههاي جمعيتي وابستگي شديدي به جنگل و منابع آن دارند.اين جنگل نشينان بيشتر از دامداري و كشاورزي معيشت مي كنند و دام آنها جنگل را نابود مي كنند و براي كشاورزي جنگلهاي را به زمين زراعي تبديل مي كنند كه باز هم تخريب جنگل است. ما در اين طرح ضربت به دنبال آن هستيم كه جنگل نشينان را ساماندهي و آنها را از جنگل به اطراف روستاهاي پرجمعيت هدايت كنيم.
اين طرح در برنامه چهارم توسعه هم آمده است و در حال اجراست اما كمبود اعتبار دست ما را براي اقدام سريع و ضربتي بسته است. از طرف ديگر وقتي شما ازدياد جمعيت را پذيرفته ايد بايد تخريب جنگلها را هم تا حدي بپذيريد، اما آن حد كجاست. بايد آن حد را نيازمندانه بررسي كنيم نه آزمندانه.
يعني بايد دخالت در عرصه هاي طبيعي بخصوص جنگلها كاهش يابد و صرفا براي رفع نياز دخالت صورت گيرد. ديگر نمي شود اين ميزان كاهش جنگلها را كه براساس نياز كشور است ، نكوهش كنيم. اگر غير از اين فكر كنيم ما اهل افراط يا تفريط هستيم.
در حال حاضر پس از تهران متراكم ترين استانها را در شمال كشور داريم. اين تراكم در شرايطي است كه دور تا دور روستاها و شهرهاي شمال كشور جنگل است و براي توسعه و پاسخ دادن به نياز اين جمعيت بايد توسعه رشد كند و رشد توسعه به صورت منطقي در تخريب جنگلها تاثير دارد.

در حال حاضر آمارهايي از تخريب جنگلها در سايتهاي خبري و رسانه ها وجود دارد كه ميزان تخريب جنگلها را بسيار بالاتر از آنچه شما مي گوييد ، اعلام مي كند.
بله. من هم اين گزارشها و سايت ها و... را ديده ام اما هيچ مبنايي براي اين گزارش ها وجود ندارد. مثلا در يك گزارشي اعلام شده است كه 13 ميليون هكتار جنگلهاي شمال كشور دچار آسيب شده است ، در حالي كه مساحت 3 استان شمالي ما حدود 6 ميليون هكتار است.
يا در جايي اشاره شده 25 ميليون هكتار جنگلهاي كل كشور در حال نابودي است ، اين هم هيچ مبناي علمي ندارد ، يعني علمي نيست و اصلا در هيچ كدام از مطالعات صورت گرفته در چند دهه اخير اين رقم وجود ندارد. اين است كه آمارها كارشناسي نيست و غلط است و سازمان به عنوان مرجع ملي ، آمارهاي رسمي را ارائه كرده است.

شما به عنوان مرجع ملي ميزان تخريب صورت گرفته را بگوييد. از طرفي ، اين نكته را هم اشاره كنيد كه فائو به عنوان يك مرجع جهاني چه ميزان تخريب گزارشي كرده است.
فائو گزارش هاي خود را از كشور مي گيرد.

اين كه اطلاعات بسياري از سازمان هاي جهاني را كشورها ارائه مي كنند، درست است اما اين پرسش وجود دارد كه كشورهاي ارسال كننده چه ميزان در ارائه گزارش خود صادق هستند؟
فائو هر 5 سال يك بار اطلاعات كشورها را در مجله خود چاپ مي كند. براي حل مساله اي كه شما گفتيد ، دبيرخانه فائو آمارهاي مختلفي را از كشورها خواسته است. اين يك كار آنهاست و كار بعدي آن است كه 16 جدول تنظيم كردند كه قبلا تنها يك جدول بيشتر نبود. در اين 16 جدول درخواست اطلاعات بسيار ريز مي كند. مثل اين كه ميزان تجديدحيات جنگلها را بنويسد و بعد اين پرسش وجود دارد كه چگونه آمار تجديد حيات را به دست آورديد. مثلا درباره سالم بودن نهالهاي جنگل پرسشي مطرح مي شود و... همچنين فائو مي خواهد ما گزارش كنيم كه اطلاعات را چگونه به دست آورديم.
براساس مطالعه ، براي آنها بسيار مهم است كه اطلاعات چگونه تنظيم شده است؟ آنها مي پرسند براي آماربرداري مساحت مبناي شما چيست و پرسشهاي متعدد و كارشناسي ديگر كه به آنها كمك مي كند كه بتوانند بعد آمار كشورها را كنترل كنند. در حال حاضر، در كشور گروههاي مطالعاتي در حال تحقيق درباره جنگلهاي شمال و در مطالعات بسيار دقيق هستند كه بزودي اعلام خواهد شد.اين نكته را هم بگويم كه دولت اصلا به دنبال آن نيست كه بيايد و آماري را ارائه كند كه غيرواقعي باشد.

در حال حاضر ، آيا براساس آمار فائو كه از داده هاي شما استفاده مي كند ، ما در كشور كاهش جنگل داريم يا نه؟ شما به عنوان مرجع ملي هم نظر خودتان را بگوييد كه ما چه ميزان كاهش جنگل داشته ايم؟
سازمان جنگلها براساس مطالعات انجام شده تا سال 1375 اعلام مي كند كه ايران 12.4 ميليون هكتار جنگل دارد. فائو بر اساس تعريف خود از جنگل كه قبلا اشاره كردم ، اعلام مي كند كه سطح جنگلهاي ما از 12.4 ميليون هكتار كمتر شده و به نزديك 12 ميليون هكتار رسيده است.
براساس تعريفي كه ما از جنگل داريم ، در حال حاضر در كشور 14.2 ميليون هكتار جنگل وجود دارد. كار ميداني فراواني انجام داديم تا صحت اين رقم به دست بيايد. آماري كه ما اعلام مي كنيم ، اين است.
آمار جنگلهاي شمال ما خيلي دقتش بالاست ؛ چون حساسيت بسيار بالا و عوامل تهديدكننده هم بيشتر است.
بنابراين ، آمار اين منطقه بسيار دقيق است.
ما آمار تعداد زادآوري خانه هاي داخل جنگل و دام را داريم و هر 10سال يك بار اين آمارها را بررسي مي كنيم ؛ چون نگران كاهش جنگلها هستيم.

براساس اعلام فائو سطح جنگلهاي ايران از 12.4 ميليون هكتار به 12 ميليون هكتار رسيده است.
ما البته نمي دانيم آناني كه آمار جنگلهاي كشور را 12.4 ميليون هكتار اعلام كردند ، همين تعريف 10درصد به بالا پوشش درخت را داشته اند يا نه چراكه اين تعريف چند سال است رايج شده.
اين كه بگويم سطح جنگلها كاهش يافته شايد چندان علمي نباشد اما مي شود حدس و گمان زد. جلگه شمال كشور هم جنگل است ، براي اين كه پتانسيل ايجاد جنگل را دارد و زماني كه جاده جنگلي را زدند ، از داخل جنگلها رد شدند و در حال حاضر تخريب شده است.
همين الان شما اراضي كشاورزي شمال را رها كنيد ، دوباره جنگل مي شود ، چون پتانسيل آن را دارد كه جنگل شود اما اين اراضي تبديل به اراضي كشاورزي شده است.
حالا اين بحث كه بايد اين جنگلها به اراضي كشاورزي تبديل مي شد و يا نبايد مي شد ، بحث ديگري است. اگر اين جنگلها بايد به اراضي كشاورزي تبديل مي شد كه كار مثبتي صورت گرفته است و اگر نبايد به اراضي كشاورزي تبديل مي شد ، تكليف ساكنان اين منطقه چه بود؟ به هر صورت اين اتفاق يك ضرورت بوده و دولت هم اين اراضي را هدر نداده است ، معيشت مردم اصل قرار گرفته و اين اراضي به زمين كشاورزي تبديل شده تا انبوه مشكلات معيشتي مردم حل شود.

آقاي دكتر ، شما باز هم نگفتيد ميزان دقيق جنگل چقدر بود و چه ميزان كاهش داشته است؟
در فاصله سال 1334 تا 1375 حدود 200 هزار هكتار از سطح جنگلهاي شمال كشور كم شده است.

فقط 200 هزار هكتار؟
بله. يعني حدود 11درصد از سال 1334 تاكنون ، كاهش سطح دارد. براي شمال كشور و براي خارج از جنگلهاي شمال كه نقشه هوايي آن تازه به دست آمده ، بايد يك دوره 10 ساله ديگر بگذرد تا بتوانيم اندازه گيري و مقايسه كنيم و ميزان كاهش جنگلهاي خارج از شمال را به دست بياوريم.

پس در حال حاضر براي جنگلهاي غيرشمال فعلا آمار نداريد؟
آماري كه ما داريم ، آمار پايه است كه براساس نقشه يك دويست و پنجاه هزارم تعيين شده است.

گفتيد براساس تعريف سازمان جنگلها سايه اندازي بالاي 5درصد جنگل است كه با تعريف فائو كه 10درصد سايه انداز را جنگل مي داند ، اختلاف فاحش دارد. اين اختلاف آيا سطح جنگلهاي ما را افزايش نمي دهد؟ به عبارت ديگر شما سطح جنگلها را براساس تعريف افزايش مي دهيد و حجم كاهش يافته را كم مي كنيد و حجم تخريب شده و كاهش يافته مشخص نمي شود.
فائو گفته است تعريف جنگل اين است ولي كشورها مي توانند تعريف خودشان را داشته باشند. مثلا سازمان جنگلباني امريكا گفته است جايي كه جنگل بوده و در حال حاضر امكان جنگل شدن را دارد، جنگل است.
ما براساس جغرافياي خودمان كه يك كشور خشك و نيمه خشك هستيم جنگل را تعريف كرديم.