گفت وگو با داود رحیمی زاده رئیس اتحادیه صنف کاغذ و مقوا

کمتر کسی را می توان پیدا کرد که از وضعیت بازار کاغذ راضی باشد. ناشران و چاپخانه داران از نوسان قیمت و کاهش کاغذ گلایه دارند و نویسندگان کتاب و مطبوعات از این نوسان دچار ضرر مالی می شوند. سال ها است که مسوولان وزارت ارشاد از کمک های دولت و یارانه های کاغذ می گویند در حالی که کمترین تاثیر را احساس نمی کنیم. کاغذ یک کالای استراتژیک به شمار می آید که کمترین تزلزل در بازار آن به وضعیت نشر و در نتیجه امور فرهنگی لطمات زیادی وارد می کند.

داود رحیمی زاده، رئیس اتحادیه صنف کاغذ و مقوا، با 15 سال سابقه در عرصه بازار کاغذ از وضعیت فعلی بازار و برنامه های اتحادیه می گوید.

▪بازیافت کاغذ چند سالی است که در کشور آغاز شده است، فکر نمی کنید کمی دیر به این فکر افتاده ایم؟

طرح بازیافتی که در کشور انجام می شود بسیار سطحی است و با کیفیت پایین. تعداد کارگاه های بازیافت با همین فناوری کهنه، بسیار کم است. الگوی کشورهای توسعه یافته اوج بحران را نشان می دهد به طور مثال در چین شهری هست که فقط کار بازیافت در آن انجام می شود. نزدیک به 300 واحد کارگاهی و کارخانه بازیافت در آن شهر مشغول به کار هستند که در ایران حتی یک نمونه از آنها را نداریم.

▪با اینکه تاکید زیادی در انجام طرح بازیافت می شود، چرا فاصله ما با کشوری مانند چین این قدر زیاد است؟

دو دلیل بیشترین نقش را دارند. ابتدا تغییر مداوم مدیریت ها. دنبال کردن طرح های ایجاد کارگاه های بازیافت و کسب تجربه از اشتباهات نیازمند زمان است، وقتی یک مدیر بخواهد تجربه کسب کند برکنار می شود. مدیر بعدی ممکن است سلیقه و نظر دیگری داشته باشد. در این صورت خانه یی که برای ساختن آن از بیت المال هزینه شده است ویران و یک بنای جدید و موقت دیگر به جای آن ساخته می شود.دومین علت، عدم مشارکت بخش خصوصی است. اگر گروه های صاحب صلاحیت علمی در طرح بازیافت دخالت کنند و به آن رونق بدهند، صرفه جویی کلان در واردات کاغذ و خروج ارز از کشور صورت می گیرد.

▪پس چرا تاکنون اتحادیه صنف کاغذ و مقوا کاری در این زمینه نکرده است؟

هیات مدیره جدید شش ماه بیشتر نیست که بر سر کار آمده است. من و دیگر همکاران تصمیم داریم اتحادیه و برنامه های آن را به فناوری های روز مجهز کنیم. پیش از این صنف ما بسیار سنتی و با افکار محدود و بسته اداره می شد. در حوزه واردات کاغذ تولید کاغذ و هر حوزه دیگر باید میان اعضای اتحادیه و حتی میان اتحادیه کاغذ و مقوا و دیگر صنوف مرتبط با چاپ و کاغذ ارتباط نزدیک و تعریف شده یی ایجاد شود. در اتحادیه جدید می خواهیم با تولیدکنندگان داخلی کاغذ رابطه دوسویه تشکیل بدهیم تا در این ارتباط با توجه به شناختی که ما از وضعیت مصرف کاغذ در کشور داریم، سفارش ما را تولید کنند و ما نیز کاغذ و مقوای تولید شده را در بازار عرضه کنیم. با این کار به تولید داخلی کمک بزرگی می شود. نمی خواهیم یک صنف کوچک، کم اثر و تنها واسطه فروش کاغذ باشیم. می خواهیم یک تشکل تاثیرگذار و فرهنگ ساز باشیم. با تولید یا واردات کاغذ مرغوب و با قیمت مناسب می توانیم به رونق بازار کتاب و نشر مطبوعات کمک کنیم.

▪آیا ابزار این کار را دارید، یا صرفاً شعار می دهید؟ برای مثال چند کارخانه کاغذسازی با تولید مرغوب داریم که می خواهید در برنامه های خود شریک کنید؟

شش کارخانه تولید کاغذ و مقوا داریم که متاسفانه تنها کارخانه چوب و کاغذ مازندران است که کیفیت قابل قبول دارد. دستگاه هایی که در دیگر کارخانه ها استفاده می شود، از زمان بعد از جنگ جهانی دوم تا امروز ثابت مانده اند و سرسختانه در حال کار هستند. ما بیشتر برای واردات کاغذ برنامه داریم.

▪فکر نمی کنید عدم ارتقای کارخانه های تولید کاغذ به بازار دلالی و واردات بیشتر کاغذ منتهی می شود؟

این پرسش را باید از مسوولان وزارت صنایع بپرسید. آنها مسوول به روز کردن صنعت و کارخانه های کشور هستند. ما تنها می توانیم اطلاع رسانی کرده و در صورت نیاز تذکر بدهیم. هرچند اگر کارخانه های ما به روز شوند حداکثر می توانند 30 درصد نیاز داخلی را پاسخگو باشند. این در صورتی است که منابع چوب داخلی فراهم شود. با این حال تا امروز از ظرفیت داخلی استفاده نکرده ایم به طوری که فرسودگی کارخانه های تولید کاغذ و مقوا موجب هرز رفتن بخش زیادی از منابع چوب داخلی می شود. در همین زمینه به دنبال تشکیل مرکز مطالعات، پژوهش و تحقیقات کاغذ و چاپ هستیم تا از طریق آن نیاز علمی کارخانه ها و مصرف کنندگان را تا آنجا که در توان ماست، فراهم کنیم.

▪سال ها است که کاغذ با نوسان قیمت و کیفیت روبه رو است. با راه اندازی کارخانه های تولید کاغذ در کشور می توان به بهبود آن امیدوار بود؟

همانطور که گفتم اگر کارخانه ها به فناوری های روز مجهز شوند، تنها بخشی از نیاز داخلی را برآورده می کنند و این با واردات کاغذ مغایرت ندارد.مشکل اصلی در توزیع کاغذهای یارانه یی است. یارانه یی که برای کاغذ در نظر گرفته می شود عامل اصلی نابسامانی بازار کاغذ است. با پیگیری هایی که اتحادیه انجام داده است و رایزنی هایی که با وزارت بازرگانی داشتیم توانستیم دولت و مجلس را مجاب کنیم تا یارانه کاغذ از ابتدای سال 1386 حذف شود. ما نیز قول دادیم تا در صورت حذف یارانه از کاغذ، نیاز داخلی را با کمترین نوسان قیمت و تاخیر در عرضه برآورده کنیم. با رایزنی هایی که با دیگر تجار داشتیم، به این نتیجه رسیدیم که برای تعدیل بازار کاغذ، با لحاظ کردن توان تولید داخلی در یک رقابت سالم، کاغذ مورد نیاز را با کیفیت مناسب وارد کنیم و با کمترین واسطه به دست مصرف کننده برسانیم.

▪حذف یارانه کاغذ چه تاثیری بر قیمت محصولاتی مانند کتاب می گذارد؟

در محصولات مختلف تاثیر متفاوتی دارد. کتاب های درسی و دانشگاهی همچنان از یارانه بهره می برند. در بخش کتاب های غیردانشگاهی، به طور میانگین ده درصد افزایش قیمت داریم. برخی موارد تغییر قیمت نداریم، اما این تغییر قیمت در مرحله اول رخ می دهد. پس از آن بازار به ثبات می رسد و دیگر ناشری به خاطر کمبود کاغذ در بازار از نشر کتاب باز نمی ماند.

▪چطور می شود رای به حذف یارانه و گرانی کتاب داد، در حالی که این را روشی برای سامان دادن به بازار کاغذ و در نهایت چاپ و نشر معرفی می کنید؟

برای پاسخ به این سوال، این پرسش را مطرح می کنم که از کاغذ یارانه یی چگونه استفاده می شود؟ برخی از کسانی که حواله کاغذ را در دست دارند، به جای تهیه کاغذ و چاپ اثر نوشتاری، آن حواله را به قیمت آزاد در بازار می فروشند و از این راه کاسبی می کنند. عده یی دیگر آن حواله را مرهم زخم مشکلات اقتصادی خود یا مجموعه کارگاهی خود می کنند. برخی ناشران نیز امروز به حواله یی که در دست دارند، نیاز ندارند. پس آن را می فروشند. ولی چند روز بعد که به کاغذ محتاج شدند، کاغذ خود را از بازار آزاد تهیه می کنند، به همین خاطر است که شما در بازار کتاب، کتابی که با کاغذ یارانه یی تهیه شده باشد نمی بینید. در بسیاری موارد این حواله ها تعادل بازار را بر هم می زنند، اما اگر یارانه حذف شود و عرضه کاغذ در رقابتی سالم به مصرف کننده برسد، تجار کاغذ سعی می کنند با کیفیت بالا و قیمت پایین تر، برای خود جایی در بازار به دست بیاورند.

▪از حرف های شما این طور استنباط می شود که اتحادیه کاغذ و مقوا می خواهد واردات و توزیع کاغذ در کشور را در دست بگیرد؟

به آن شکل که شما می گویید خیر، ما می گوییم اگر برای مصرف کشور برنامه داشته باشیم و اینکه بازار چه مقدار کاغذ نیاز دارد تا کمی بیش از آن را وارد کنیم با این کار می توانیم به سلامت بازار کمک کنیم. این در صورتی امکان دارد که برای واردات کاغذ یک رابطه و همکاری نزدیک و دو سویه میان ما و وزارت بازرگانی وجود داشته باشد. این همکاری از چند ماه گذشته ایجاد شده و به دنبال ایجاد تعامل میان اتحادیه و دولت و میان اتحادیه و بخش خصوصی هستیم.

▪همکاری شما و وزارت بازرگانی در این چند ماه چه تاثیری بر بازار کاغذ گذاشته است؟

اگر از بازار کاغذ با خبر باشید، از کاهش قیمت هم خبر دارید. این وضعیت محصول همکاری میان کارشناسان وزارت بازرگانی در صدور مجوز و واردات کاغذ از سوی ما است.

▪علاوه بر اعضای اتحادیه کاغذ و مقوا، افراد متفرقه دیگری کاغذ بازار داخلی را از خارج وارد کرده اند. با این وضعیت بفرمایید اتحادیه غیر از یک دلال واردکننده کاغذ و فروشنده در بازار چه نقشی می تواند داشته باشد؟

من معتقدم که باید کمیسیون مشترکی بین اتحادیه و وزارت بازرگانی ایجاد شود تا شناسایی نیازهای بازار از یک سو و تعیین سیاست های کلان در حوزه کاغذ از سوی دیگر در این کمیسیون بررسی شود و با تصمیماتی که در این کمیسیون گرفته می شود به تامین کاغذ اقدام شود و هیچ کس بدون کسب نظر و مجوز از این کمیسیون اجازه واردات و تعیین تعرفه و قیمت کاغذ نداشته باشد. اگر پیش از این مجوزهای وارداتی و تعرفه های تعیین شده از سوی وزارت بازرگانی با کسب نظر از اتحادیه انجام می شد، اوضاع بهتری داشتیم.

▪در کمیسیون مورد نظر شما چه کسانی عضو خواهند بود و حق رای و اظهارنظر خواهند داشت؟

یک عضو از اتحادیه صنف کاغذ و مقوا و اعضایی به نمایندگی از بانک مرکزی، گمرک و موسسه استاندارد و عضوی از وزارت بازرگانی.

▪چرا از وزارت ارشاد اسلامی نام نبردید؟

معتقدیم اگر قرار است وزارت ارشاد در این کمیسیون عضو داشته باشد باید از میان ناشران و مطبوعاتی ها باشد. چون غیر از این دو، کس دیگر در مجموعه وزارت ارشاد اسلامی مصرف کننده و تاثیرگذار بر بازار کاغذ نیست. هیچ اعتقادی به حضور مسوولان وزارت ارشاد اسلامی برای سیاستگذاری در حوزه کاغذ نداریم. اگر ناشران، کاغذ مناسب بخواهند، نماینده موسسه استاندارد در این کمیسیون نظر می دهد، موضوع تجارت و تنظیم بازار نیز بر عهده وزارت بازرگانی است، تامین بودجه با کمک بانک مرکزی انجام می شود و اظهارنظر درباره حمل و تامین کاغذ از داخل یا خارج از کشور بر عهده اتحادیه خواهد بود. پیشنهاد تشکیل کمیسیون را به وزارت بازرگانی داده ایم و منتظر پاسخ هستیم.

▪پس تعیین سیاست های بازار تا امروز به چه شکل انجام می شد؟

وزارت بازرگانی و وزارت ارشاد تعیین می کردند و نتیجه این شد که وضعیت بازار کاغذ ناهنجار مانده است. اتحادیه کمترین قدرت عملی نداشت و حتی اعضای ما و بسیاری از مصرف کنندگان بر اثر سیاست های تعیین شده از سوی دولت بارها ضربه خورده و ضرر کرده اند، به طوری که برخی روزنامه ها تحت تاثیر شرایط به وجود آمده در بازار کاغذ یا تعطیل شدند یا رو به تعطیلی هستند. گرانی و کمبود کاغذ به دفعات و به نوبت موجب ضرر و زیان فراوان به حوزه نشر و مطبوعات شده است.

▪چند روزی است که مقدار کاغذ در بازار افزایش و قیمت آن کاهش پیدا کرده است. مسلماً دلیل آن افزایش واردات کاغذ است. چه مقدار کاغذ طی یک ماه گذشته وارد شده است؟

از مقدار کاغذ وارد شده اطلاع ندارم،

▪مگر شما واردکننده کاغذ نیستید؟

چرا هستیم، اما فقط ما واردکننده نیستیم، غیر از اعضای اتحادیه، عده یی از تجار آزاد و وزارت ارشاد اسلامی کاغذ وارد کرده اند. بخش واردات مربوط به اتحادیه حدود یکصد هزار تن کاغذ است، اما محاسبات ما می گوید، نسبت به سال گذشته در این ایام، واردات کاغذ دو برابر شده است که علت اصلی آن انتخابات شوراهاست که بیش از هر انتخابات دیگر تبلیغات می شود و این تبلیغات بیشتر از طریق چاپ بر روی کاغذ صورت می گیرد.

▪شما از همکاری دوستانه با وزارت بازرگانی گفتید. حال اگر با تغییر مدیریت و حتی تغییر وزیر، افراد جدید عقیده یی غیر از مدیران فعلی در همکاری با شما داشته باشند، اوضاع چطور می شود؟

داریم تلاش می کنیم تا رابطه میان ما و وزارت بازرگانی قانونمند شود تا با تغییر مدیریت، لطمه یی به برنامه ها وارد نشود. ما براساس اصل تفویض امور دولتی به بخش خصوصی و کاهش تصدی گری دولت پیش می رویم.

▪در حال حاضر مهمترین برنامه اتحادیه کاغذ و مقوا چیست؟

مهمترین سیاست ما در حال حاضر پیگیری حذف یارانه از سیستم توزیع کاغذ در کشور است. ما این اطمینان را به مصرف کنندگان می دهیم که با حذف یارانه از کاغذ مشکلی در تامین کالا و قیمت گذاری نخواهیم داشت. اتحادیه صنف کاغذ و مقوا آماده است تا کالای مورد نیاز مصرف کنندگان را با حداقل سود تحویل دهد.