زراعت چوب سیاستی مبتنی بر توسعه پایدار است

رای: ۳.۰۰

توسط ۱ کاربر - رای دهید

همواره اختلاف نظرهایی بین دوستداران محیط زیست از یک سو و صاحبان صنایع چوبی از سوی دیگر برای بهره برداری از جنگلها وجود داشته است. این مهم سبب شد گفتگویی با دکتر عادل جلیلی سفیر سابق ایران در سازمان خوار و بار و کشاورزی ترتیب دهیم که با هم می خوانیم.

تولید و مصرف چوب صنعتی در حال افزایش است
جلیلی با اعلام این مطلب افزود: میزان مصرف چوب صنعتی و سوخت جهان بر اساس آمار سال 2002 میلادی حدود 39/3 میلیارد متر مکعب است. از این میزان حدود 53 درصد معادل 69/1 میلیارد متر مکعب چوب سوخت و 47 درصد مابقی معادل 59/1 میلیارد متر مکعب چوب گرد صنعتی است. تولید و مصرف چوب صنعتی از سال 1961 تا 1998، 50 درصد افزایش یافته است. این در حالیست که با توجه به روند افزایش جمعیت پیش بینی افزایش تقاضا برای سال های 2010 و 2050 به ترتیب حدود 30 و 50 درصد است. مقایسه قاره ها از نظر تولید و مصرف کاغذ و کالاهای وابسته نشان می دهد که این تفاوتها ناشی از میزان سرمایه گذاری و سطح توسعه یافتگی است. قاره های اروپا و آمریکای شمالی در تامین نیاز مصرفی خودکفا بوده و درصد بالایی از تولیدات خود را صادر می کنند، اما قاره آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا با کسری بالا روبرو بوده و نیاز کشورهای تابعه را عمدتا از اروپا و آمریکای شمالی تامین می کنند.

آسیا یکی از بزرگترین وارد کنندگان تولیدات چوبی
سفیر سابق ایران در سازمان خوار و بار و کشاورزی گفت: آسیا به دلیل پیدایش قطب های اقتصادی نوپا و نیز حضور قطب های اقتصادی نوپا و غول هایی مثل چین و هند یکی از بزرگترین وارد کنندگان تولیدات چوبی به خصوص خمیر کاغذ است.
وی افزود: مصرف سرانه هر کشور با توجه به عواملی مثل سطح توسعه یافتگی، میزان سرمایه گذاری در صنعت چوب و کاغذ و میزان دسترسی به سایر منابع انرژی متفاوت است. به طور کلی کشورهای توسعه یافته و ثروتمند دارای مصرف سرانه بالای کاغذ هستند در حالی که کشورهای فقیر از این نظر در سطوح پایین تری قرار دارند. در کشورهای فقیر سرانه مصرف کاغذ حدود 5/3 کیلوگرم است که در مقایسه با کشورهای پیشرفته با رقمی معادل 200 کیلوگرم بسیار ناچیز است.

بهره مندی از خدمات اکوسیستم های جنگلی در مقایسه با برداشت چوب آن در اولویت قرار دارد
جلیلی با اعلام این مطلب خاطر نشان کرد: بر اساس گزارش فائو در سال 2000 میلادی سطح جنگلهای طبیعی حدود 87/3 میلیارد هکتار بوده است که معادل 6/29 درصد سطح کره زمین است. از نظر وسعت جنگل های طبیعی به ترتیب اروپا، آمریکای جنوبی، آفریقا در رتبه های اول تا سوم و آمریکای شمالی و مرکزی، آسیا و اقیانوسیه مقام های بعدی را به خود اختصاص داده اند. به طور میانگین سالانه حدود 4/9 میلیون هکتار از سطح جنگلهای جهان کاسته می شود که این رقم معادل 24 صدم درصد کل جنگل های کره زمین است.

فعالیتهای توسعه ای عامل اصلی تخریب منابع جنگلی است
سفیر سابق ایران در سازمان خوار و بار و کشاورزی گفت: روند کاهش سطح جنگل ها تحت تاثیر سطح توسعه یافتگی جامعه و میزان درآمد سرانه متفاوت است. کاهش سطح جنگل های جهان یک پدیده نگران کننده است. اعتقاد بر این است که سهم بهره برداری چوب از جنگل ها در مقایسه با سایر عوامل تخریب حدود 26 درصد است اما عمده تخریب از طریق تبدیل اراضی جنگلی به زمین های کشاورزی، مسکونی، شهری، صنعتی، جاده ها و سایر پدیده های توسعه در جنگل ها بوجود می آید. نباید از نظر دور داشت که شروع بهره برداری از جنگل به عنوان خاکریز اول تخریب آن محسوب می شود. حتی اگر تصمیم بر این باشد که مدیریت بهره برداری چوب از جنگل ها به صورت علمی و منطبق بر توان اکولوژیک آن باشد افزایش تقاضا برای مواد سلولزی چوب در 50 سال آینده بالاتر از پتانسیل طبیعی تولید آن خواهد بود. توان اکولوژیکی تولید چوب در سال 2010، حدود 7/2 میلیارد متر مکعب پیش بینی شده است، در حالی که تقاضا برای مواد سلولزی از جنگلهای طبیعی در همان سال حدود 7/2 میلیارد متر مکعب خواهد بود. اگر برای جوابگویی به این تقاضای روز افزون در سطح جهانی جایگزینی برای تولید در نظر گرفته نشود ادامه وضعیت فعلی برای برداشت مضاعف از این اکوسیستمهای ارزشمند را بیشتر خواهد کرد.

سرانه مصرف چوب ایران بسیار پایین است
جلیلی با اعلام این مطلب افزود: بر اساس آمار دفتر صنایع چوب و بهره برداری سازمان جنگل ها و مراتع کشور در سال 85، میزان چوب مورد نیاز کشور 6 میلیون و 899 هزار و 717 متر مکعب بوده که سهم صنایع چوب و کاغذ حدود 3 میلیون و 999 هزار و 717 متر مکعب، صنایع تبدیلی برای نجاری، مبلمان و غیره حدود 2 میلیون متر مکعب و امور ساختمان حدود 900 هزار متر مکعب است. با در نظر گرفتن حدود 89/6 میلیون متر مکعب چوب مورد نیاز در سال 85 و جمعیت 70 میلیونی ایران، مصرف سرانه چوب ایران حدود 1/0 متر مکعب است. این میزان در مقایسه با مصرف جهانی که حدود 53/0 متر مکعب است رقم پایینی است. با در نظر گرفتن حدود 916 هزار و 864 تن واردات کاغذ و مقوا و همچنین حدود 315 هزار تن کاغذ و مقوای تولیدی، میزان مصرف سرانه کاغذ و مقوای ایران در سال 85، حدود 59/17 کیلوگرم بوده است. این در حالیست که در سال 2003 میانگین جهانی مصرف سرانه کاغذ حدود 51 کیلوگرم بود.
وی گفت: میزان واردات کالاهای وابسته به چوب و کاغذ در یک دوره 10 ساله(1385-1375) افزایش داشته است به نحوی که میزان واردات کاغذ و مقوا در این دوره 89/1 برابر شده است. مصرف کل ورق فشرده که MDF و انواع تخته خرده چوب را شامل می شود، نیز حدود 67/2 برابر افزایش یافته است. میزان مصرف ورق فشرده در سال 85، حدود 875 هزار و 115 متر مکعب بوده که هفتاد درصد آن تولید داخل بود.

کمبود مواد سلولزی در کشور قابل توجه است
سفیر سابق ایران در سازمان خوار و بار و کشاورزی خاطر نشان کرد: با در نظر گرفتن نیاز کشور به مواد سلولزی و توان تولید آن، کمبود این مواد در کشور قابل توجه است. با در نظر گرفتن حدود 750 هزار متر مکعب برداشت چوب از جنگل های شمال در سال 85، 5/1 میلیون متر مکعب چوب صنوبر، استحصال بین 500-300 هزار تن ضایعات درختان مثمر و غیر مثمر، مصرف حدود 9/1 میلیون تن باگاس نیشکر خوزستان و نهایتا واردات بالای 800 هزار متر مکعب چوب خام از منابع خارجی، فقط 60 درصد نیاز کشور در آن سال تامین شده و کسری 40 درصدی به طور عمده با کاهش ظرفیت تولید صنایع، واردات کالاهای چوب و کاغذ آماده مصرف و همچنین فشار مضاعف بر عرصه های طبیعی و باغات تامین می شود.

در سیاست های اقتصادی دو شاخص بسیار مهم اشتغالزایی و ایجاد ارزش افزوده باید مد نظر قرار گیرد
جلیلی گفت: سیاست اقتصادی سالم مبتنی بر این است که کالای مورد نیاز کشور به نحوی تامین شود که علاوه بر ایجاد اشتغال و ارزش افزوده حاصل از تولید نیز به داخل کشور منتقل شود. در یک دوره ده ساله ایران حدود 7/6 میلیارد دلار واردات چوب و کاغذ داشته است که عمده آن مواد نهایی برای مصرف هستند. در این شرایط با ورود کالای نهایی به کشور زمینه اشتغال و ایجاد ارزش افزوده به کشورهایی که کالای خود را به ایران صادر کرده اند منتقل می شود. در ایران طی 20 سال گذشته سرمایه گذاری های خوبی در زمینه صنایع چوب و کاغذ انجام شده است و در ضمن پتانسیل داخلی تولید ماده اولیه کم نیست. منظور از پتانسیل داخلی استفاده از منابع جنگلی طبیعی نیست بلکه منظور زراعت چوب و مواد حاصل از محصولات زراعی و باغی است. به عنوان مثال نیشکر خوزستان که متاسفانه به دلیل سیاست های غلط در حال حاضر وضعیت مناسبی ندارد از پتانسیل بسیار مناسبی در تولید محصولات وابسته به مواد سلولزی برخوردار است. هرس درختان خرما نیز می تواند در سطح بالایی چوب تولید کند.

تکیه بر واردات مواد خام در کوتاه مدت
سفیر سابق ایران در سازمان خوار و بار و کشاورزی افزود: ایران از نظر جغرافیایی در موقعیت مناسبی قرار داشته و به راحتی می تواند از مواد اولیه چوبی کشورهایی مثل روسیه که دسترسی آسان و ارزان به این منابع دارند استفاده کند. اعتقاد دارم حتی اگر ایران پتانسیل تولید مواد اولیه سلولزی را نداشته باشد در راستای اشتغالزایی و انتقال ارزش افزوده با تکیه بر واردات چوب به داخل کشور صنایع چوب و کاغذ را به طور جدی و با ظرفیت بالا فعال کند.
وی گفت: در صورت استفاده از پتانسیل های صنایع چوب، این واحدهای می توانند علاوه بر تامین نیاز داخلی کشور، بخش عظیمی از تولیدات خود را در صورت بالابردن کیفیت محصولات و ایجاد تنوع، با توجه به نیاز مصرف کننده در کشورهای هدف به خارج صادر کند.
جلیلی افزود: در حال حاضر به دلیل کمبود ماده اولیه و واردات بی رویه در محصولات نهایی چوب و کاغذ عمده کارخانه ها دچار مشکل هستند. در ایران 150 هزار هکتار صنوبر کاری وجود دارد که عمدتا در شمالغرب و بخشی در شمال است. فقط با تغییر روش کاشت و استفاده از رقمهای پر محصول می توان تولید را 3-2 برابر افزایش داد. با توجه به سطح وسیع مزارع حاشیه رودخانه ها و غیره می توان سطح صنوبر کاری را به راحتی تا 500 هزار هکتار افزایش داد. توسعه زراعت صنوبر و جنگل کاری در عرصه های تخریب شده جنگلها در درازمدت می تواند در تامین مواد سلولزی کشور موثر باشد. در کوتاه مدت نیز به منظور کاهش فشار بر محیط های طبیعی و رفع نیاز کشور بر واردات مواد خام تاکید کرد.
وی خاطر نشان کرد: عرصه های تخریب شده قابل طبقه بندی هستند. بخشی از جنگل ها که امکان احیای آن وجود دارد باید با گونه های بومی همان جنگل احیا شده و از ورود گونه های خارجی اجتناب شود. ولی در سایتهای تخریب شده ای که امکان بازگشت به جنگل طبیعی وجود ندارد می توان از گونه های چوبده برای تولید مواد اولیه چوبی استفاده کرد.

خبرگزاری موج - گروه اجتماعی