گستردگی صنعت چاپ بر دست اندر کاران آن پوشیده نیست. نیاز های قانونی این صنعت در حوزه های چاپ نشر ، چاپ تجاری و چاپ بسته بندی به واقع تفاوت هایی با یکدیگر دارد . صنعت بسته بندی همواره دست در دست صنعت چاپ پیش رفته و این حرکت موازی باعث شده تادر بدنه و محافل اجتماعی چاپ به ان پرداخته شود .
با "حمیدرضا طاهری آشتیانی" ، مدیر بازرگانی شرکت پلاستیک ماشین الوان از چهره های فعال صنعت بسته بندی پلیمری در ایران، به گفتگو نشستیم تا ببینیم اصولا نیاز های قانونی صنعت چاپ در حوزه بسته بندی چیست و فراکسیون چاپ در مجلس چه دردی را می تواند در صنعت بسته بندی کشور درمان کند ؟
· تشکیل فراکسیون چاپ در مجلس در شرایط خوش بینانه چه مزایایی برای این صنعت در پی خواهد داشت ؟
با یک نگاه به طور اجمالی می توانم بگویم ، اگر از طریق این فراکسیون توجهی ویژه به صنعت بسته بندی شود ، افزایش اشتغال ، ایجاد ارزش افزوده و سرمایه گذاری های پویا را در پی خواهد داشت و فراکسیون در این صورت می تواند نوید بخش باشد که این سرمایه گذاری های پیشین از بازار نخواهد شد .
اما اگر قرار باشد تسهیلات و حمایت ها را در اختیار گروهی قرار دهیم که متعدد و متکثر و متاسفانه در حال اضمحلال هستند ، مسیر اشتباهی را خواهیم کرد . در همه جای دنیا از کشور های پیشرفته تا کشورهای در حال توسعه ، حوزه چاپ نشر به دلیل پیشرفت های الکترونیکی و اینترنتی روندی نزولی یافته است . اما صنعت بسته بندی روز به روز تنوع و گستردگی بیشتری می یابد .
اگر قرار است نگاه درمانگر داشته باشیم ، حل مشکلاتی که تا بحال در خانواده چاپ مطرح بوده است می تواند برای موارد توجه قرار گرفتن در فراکسیون مطرح شود . اما اگر نگاهی پیشگیرانه داشته باشیم که پیشگیری مقدم است بر درمان; در حال حاضر صنعت بسته بندی نیازمند توجه خاص در برخی از حوزه ها است. زیرا برخی از سرمایه گذاری های کلان با ارقامی نزدیک به 100 میلیارد تومان در بخش هایی در حال پیاده سازی است که پیش از این در آن زمینه ها، سرمایه گذاری صورت گرفته است . بنابراین نیاز است سرمایه گذاران با مشاوره تخصصی و ارائه اطلاعات مستند، با مشاور تخصصی و ارائه اطلاعات مستند ، هدایت شوند . امیدوارم این فراکسیون با یک نگاه تخصص خاص، صنعت چاپ را بررسی کند و کارگشا باشد .
· نیاز های صنعت چاپ در حوزه های نشر، تجاری و بسته بندی چه تفاوتهایی با یکدیگر دارند؟
اگر چاپ را به لحاظ سابقه ای که در دو قرن گذشته در مملکت داشته بررسی کنیم، بسط و نظم فراوانی داشته است . اما اگر بخشی از خانواده چاپ را که به صنعت بسته بندی مرتبط می شود، بررسی کنیم به نتایج کاملا متفاوتی خواهیم رسید .هرقدر در سالهای گذشته در حوزه چاپ نشر سرمایه گذازی شده ، به تراکم و انباشتگی منجر شده است . اما در بخش بسته بندی همچنان خلاء ها و تنوع فراوانی برای سرمایه گذاری وجود دارد .امروز پس از 17 سال حضور در صنعت بسته بندی و چاپ و نشست های متعددی که در محافل گوناگون داشتیم، امیدوارم صنعت بسته بندی از بدنه چاپ جدا شود و ارتباط صاحبان آن از طریق تشکلی جداگانه نسبت به اتحادیه چاپخانه داران برقرار شود و در ادامه نیز سایه نظارت غیر حمایتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سر این صنعت برداشته شود . نگاه اساسی به صنعت چاپ و بسته بندی ، تفاوت ماهوی با نگاه به صنعت چاپ به تنهایی دارد. خروجی واحد های چاپی معمولی، یک محصول عام و فرگیر مانند کتاب و نشریات است و قرار نیست مواد اولیه صنایع دیگر محسوب می شود و بعبارتی بسترسازی و صنعت سازی و در ادامه آن ایجاد اشتغال و ارزش افزوده را در پی دارد .
خانواده چاپ نشر نیازمند مواد اولیه ای است که متأسفانه بستر و زیرساختی در کشور ما ندارد. در واقع در این حوزه از صنعت نیاز روی نیاز واقع شده و سرمایه گذاری در این زمینه در بستری انجام می شود که خود نیازمند بستری دیگر است . مملکت ما هم به خودی خود توانمندی و بضاعتی در جنگل ، چوب، پالپ، کاغذ و مقوا ندارد . اما در طرف دیگر در صنعت بسته بندی ، حداقل در 10 تا 15 سال گذشته، اغلب سرمایه گذاری ها در بالادست صنعت چاپ و بسته بندی در صنعت پلیمر و فیلم ها و ورق های بسته بندی، و در زمینه هایی است که بستر ان به طور کامل در کشور فراهم است. کارخانه هایی در سالهای گذشته پلی اتیلن را به وفور در داخل تولید می کرده اند ودر چند سال گذشته نیز تکثیر یافته اند. در بخش پلی پروپیلن تا 7 سال گذشته تولید مواد اولیه پلیمر و گرانول در حد فیلم بسته بندی نداشتیم که آن را نیز اکنون در انواع مختلف با ظرفیت چندین هزار تن در سال در اختیار تولید داریم . از این دست موارد بسیار است و همه از زیرشاخه های چاپ محسوب می شوند .
این دو صنعت موازی از یک خانواده هستند ، اما در چندسال گذشته شاهد بوده ایم که صنعت بسته بندی به ویژه در حوزه پلیمر تاچه سطحی گسترش یافته است . بعنوان مثال تاکنون جعبه های دستمال کاغذی تنها از مقوای پشت طوسی تولید می شود که مقوایی وارداتی بود وهست . امروز فیلم CPP جایگزین این مقوا شده وبا هزینه تولید بسیار کمتر و مشخصه های بسیار بهداشتی تر قابل استفاده است .
این فیلم پلیمری که بطورکامل در کشور تولید می شود فاصله زیادی در قیمت تمام شده به نفع تولیدکننده و مصرف کننده ایجاد می کند و البته صدرصد قابل بازیافت نیز هست . از این قبیل مثال ها فراوان است و با مقایسه واحدهای چاپی بسته بندی تفاوت ها بسیار ملموس تر خواهند شد .
چند درصد چاپخانه در منطقه بهارستان و ظهیرالاسلام تهران فعال هستند .زمانی که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرک چاپ و نشر برای مجموعه ها در نظر می گیرد .قطعات زمین را با مساحت های 300تا 1000 متر در اختیار آنها قرار می دهد. اما زمانی که 200 تا 300 واحد بسته بندی فعال را بررسی کنید با تعداد محدودتر ، اما مساحت های بسیار وسیع تر روبرو خواهید بود . به واقع یک صنعت مادر با نگاهی کلان تر را پیش روی خود خواهید دید . اگر قرار باشد در این فراکسیون از نگاه صنعتی به بسته بندی نگاه شود ، در اولویت قرار می گیرد . حتی از نگاه فرهنگی نیز این صنعت به گونه ای در اولویت قرار می گیرد ، زیرا بطور عام میزان محتوای مطالبی که در سبد خرید کالا به خانواده وارد می شود ممکن است بیش از نشریات باشد . و مهمتر از همه اگر با دیدگاه توسعه صادرات به صنعت بسته بندی نگاه کنیم باز هم نسبت به صادرات نشر در اولویت قرار می گیرد . امیدوارم این فراکسیون که در مجلس برای صنعت چاپ تشکیل شده است ، علاوه بر توجه به نیازها ، چالش ها و دغدغه های این صنعت، اولویت ها را در نظر بگیرد.
البته پیشکسوتان و فعالان حوزه نشر در گستره ی فرهنگی بسیار فراگیرتری نسبت به صنعت بسته بندی زحمت کشیده اند و به هر ترتیب قدیمی تر هستند و استحقاق توجه بیشتر را دارند. اما در دیدگاه کلان، صنعت بسته بندی یک" ابر صنعت" در حال تزاید است .
· صنعت بسته بندی به لحاظ قانونی چه کمبود ها و موانعی دارد؟ فراکسیون چاپ برای حل و فصل چنین مواردی ، چه مسیرهایی را می تواند طی کند ؟
اول از همه برای تببین و تشریح جایگاه یک صنعت، نیازمند نماینده های آن صنعت به صورت جامع و کامل در یک مرکز هستیم .بسته بندی به تنهایی علیرغم گستردگی و اهمیتی که دارا است، هیچ NGO و نهاد مستقلی ندارد. حال بدلیل وجه اشتراک بسته بندی با صنعت چاپ ، تحت پوشش و تصدی گردی بدنه چاپ و اتحادیه های باسابقه آن قرار گرفته است .
اما در هر صورت ، صنعت بسته بندی برای ارائه توجیهات خود به این فراکسیون که قرار است براساس مستندات قانونی اقدام کند ، نیازمند یک تشکیل مستقل و غیر وابسته است. هیچ کدام از نشست هایی که تاکنون برای مسائل صنعت بسته بندی در اتحادیه چاپخانه داران تهران برگزار شده، مثمر ثمر واقع نشده و تنها در استنتاج در اتحاد رویه برای فروش میان همکاران صنفی بوده است . در صورتی که می بایست در سرمایه گذاری ها و حل بسیاری از مسائل صنعت بسته بندی مفید واقع می شد .
یکی از خوش شانسی های این صنعت که البته از طرفی باعث مغفول مانده شدن ان هم شده است ، این است که هیچ واحد دولتی در بحث صنعت بسته بندی فعال نیست . بخش خصوصی تشکیل مدار و جمعیت گرا نیست، هرچند اگر این چنین واحدی وجود داشت بلندگویی در گوش ارگان ها ایجاد می شد بخش خصوصی تشکیل مدارها و جمعیت گرا نیست . اما این جریان تا زمانی که انباشتگی و ترافیک سرمایه و دغدغه های کاری وجود نداشته است مسئله ساز نیز نبوده است . امروز این مسائل بوجود آمده است و نیاز به یک تشکیل صنفی بسیار بیشتر احساس می شود .
حال اگر این تشکیل صنفی ایجاد شود نیازهای سرمایه گذاری نشده را اعلام خواهد کرد . اگر ما مطلع باشیم که بخشی از مصنوعات پلیمری ما به کشور وارد می شود ، در صورتی که امکان تولید داخلی آن را داریم، پس سرمایه گذاری ها نیز منطقی تر صورت خواهد گرفت .
تاکنون اتفاق ها و روند های خوبی در صنعت بسته بندی پیش آمده است . اما باید بسیار بهتر از این ها نیز اتفاق بیافتد . همیشه در ایران قوت یک صنعت از منظر صادرات بررسی شده است . در حال حاضر در صنعت پلیمر، فیلم های بسته بندی در حال صادر شدن هستند .اما سطحی بالاتر از صادرات نیز وجود دارد و آن قطع وابستگی به واردات است . در 10 تا 15 سال گذشته توانسته ایم در بسیاری از زمینه ها ی مهم مانند بسته بندی دارو، تجهیزات پزشکی ، غذای کودک، وبسیاری اقلام وارداتی دیگر به خودکفایی برسیم. از آنجایی که این پیشرفت ها در کوس و کرنای تبلیغات قرار نگرفته، کاملا از ارزش گذاری مغفول مانده است . این صنعت جوان و نوپا باید شناخته شود و این فراکسیون می تواند مسیر مناسبی برای این منظور باشد .
· شما گفتید نقش بخش خصوصی در صنعت بسته بندی بسیار پررنگ تر از بخش دولتی است و بهتر است تشکلی غیر دولتی برای آن ایجاد شود. آیا مدیران این صنعت تاکنون تلاشی در این زمینه داشته اند؟
تاکنون یک سری تشکل های تخصصی مانند کلینیک بسته بندی و یا نشریاتی مانند ماهنامه یا فصلنامه بسته بندی و بولتن های تخصصی بوجود امده اند . اما این موارد در حقیقت نمی توانند چاره ای برای مسائل کلان این صنعت باشند. برخی از فعالان صنعت بسته بندی تاکنون بارها تحت عنوان اتحادیه صادرکنندگان گرد هم آمده اند. باید دید پیشبرد این نشست ها به چه میزان بوده است . در حقیقت نیاز است تشکلی براساس یک باور ساخته گرا و منسجم ایجاد شود . نکته ی مهم در این تشکیل برخورداری از یک زبان گویا برای صنعت است . بنظر من اتحادیه چاپخانه داران در حوزه ی بسته بندی ، فاقد این گویایی است . مهم تر این که زبان گویا باید مخاطبی با گوش شنوا نیز داشته باشد . خود کفایی ها و توانمندی های صنعت بسته بندی باید دیده شود .
نیاز است تا با بررسی و امکان سنجی در سطح وسیع ؛ واجدین شرایط برای سرمایه گذاری مشخص شوند و مسیر فعالیت آنها تحت پوشش حمایتی دراز مدت قرار گیرد . این کارشناسی ها باید در بالادست صورت گیرد تا نیاز های پایین دست تامین شود . به این ترتیب چنین تشکلی منظر انعکاس صنعت بسته بندی خواهد بود و از طرف دیگر فراکسیون چاپ در مجلس، چشم و گوش شنوای آن خواهد شد. این دو باید با هم ایجاد شوند تا توانمندی های مورد بهره برداری واقع شوند . البته چنانچه تشکلی ایجاد نشود و صنعت چاپ و بسته بندی به صورت پیوسته در یک تشکل مورد پوشش قرار گیرند، باز هم با توجه به گسترش روز افزون صنعت بسته بندی ، بهتر است نگرش ها و توجه ها تا حدی به این سمت معطوف شود .
· به صورت مشخص، چه قوانینی در صنعت بسته بندی نیاز به اصلاحات دارند ؟
· امروز در مرکز کشور های CIS نشسته ایم و علاوه بر اینکه از نظر جغرافیایی در مرکز هستیم، در مرکز توانایی ها و اوج اقتدار صنایع پتروشیمی یعنی صنعت مادر بسته بندی نیز هستیم . پرسش اینجاست که چرا باتوجه به این شرایط ، بازارهای منطقه تابع ما نیستند، بلکه ما تابع انها هستیم و هیچگونه صادراتی در حوزه بسته بندی به این مناطق نداریم.متاسفانه دلیل عمده این امر به بحث تعرفه های گمرکی باز می گردد . این از مواردی است که می بایست به صورت عادلانه و منطقی مورد توجه قرار گیرد . امروز تعرفه ها به حصار و برج و بارویی برای تولید داخلی تبدیل شده است . به عبارتی این تعرفه ها عامل فشار به صنعت چاپ و بسته بندی و عاملی برای حذف ما از میادین رقابتی محسوب می شوند . دغدغه دیگر ، آموزش است . گروندگان ورود به صنعت بسته بندی به هر ترتیب با صنعتی متفاوت نسبت به صنایع غذایی، نساجی و غیره روبرو هستند . ماشین آلات این صنعت در مقایسه با دیگر صنایع بسیار گران است، بنابراین آموزش و ارتقای سطح مدیران این صنعت باید مورد توجه قرار بگیرد . کسی که پشت سکان هدایت این صنعت می نشیند ، می بایست از سطح توانایی علمی و تخصصی برخوردار باشد . نیاز است گروهی متخصص در حوزه آموزش، تحقیق و توسعه برای این صنعت پدید آید . اصل حمایت ها و هدایت ها در صنعت چاپ و بسته بندی، موارد علمی و پژوهشی است . جالب است که گرایشی در آموزش عالی برای بسته بندی در نظر گرفته نشده است ، در صورتی که یکی از مشکلات اصلی این صنعت ، نبود کارشناس متخصص و تحصیل کرده در این حوزه است .
· یکی از مسائلی که با تشکیل فراکسیون چاپ روز به روز پررنگ تر می شود، نبود امار و اطلاعات دقیق از صنعت چاپ کشور است . به نظر شما صنعت بسته بندی به لحاظ امار و اطلاعات مستند چه وضعیتی دارد؟
در مجموع نبود امار دقیق، یکی از نقاط ضعف ما در همه عرصه ها است . اما از آنجایی که ورود ماشین الات و سرمایه گذاری ها با دریافت مجوز از وزارت صنایع صورت می گیرد، آمار و اطلاعات دقیقی از واحد های دایر و فعال و نیز امکانات آنها و همچنین واحد های تعطیل شده، دردست است . از طرفی حضور مدیران بخش خصوصی که در این زمینه فعال هستند می تواند موید و مددکار جمع اوری این آمار باشد . در وزارت صنایع ظرفیت های اسمی پروانه ها ثبت شده اند، اما بسیاری از این پروانه ها تنها در حد اسم هستند و فعالیت واقعی ندارند . بسیاری از این ظرفیت ها نیز به مسیرهای دیگر هدایت شده اند . بنابراین مدیران این صنعت می توانند صادقانه با ایجاد یک تشکیل یا NGO به راحتی آمار این صنعت را احصاء و قابل استفاده برای تصمیم گیری های کلان کنند .
نیازها و خلاء ها ی صنعت بسته بندی به واقع مشخص، تحلیل شده و قابل طرح و دفاع است و با شرایط دیگر حوزه های صنعت تفاوت دارد. این صنعت تنها نیاز دارد که قدری هدایت شود و میان سازمان های دولتی برای رسیدگی به امور آن هماهنگی ایجاد شود نکته مهم این است که فقدان آمار به هیچ وجه ابزار مناسبی برای گلایه مندی فراکسیون از صنعت چاپی نیست . زیرا ارگان های دولتی و مجموعه های ذیربط همه امارها را در اختیار دارند که برای فراکسیون به راحتی قابل دسترسی است . فراکسیون می تواند با ارائه این آمار به صنعت چاپ و دریافت مسائل آنها به طرحی جامع برای فعالیت های خود دست یابد .
· آیا شما در جریان تشکیل کمیته تخصصی ارائه دهنده طرح به فراکسیون چاپ قرار گرفته اید ؟
خیر .بنده به عنوان یک فعال در صنعت بسته بندی و مدیرعامل یک مجموعه تولیدی تا حدی توفیق می یابم در محافل این صنعت حضور داشته باشم . اما از این موضوع بی اطلاع هستم و امیدوارم از دست اندر کاران و متخصصین صنعت بسته بندی در چنین تشکلی حضور داشته باشند .
· آیا شما در مجموع به تشکیل فراکسیون چاپ در مجلس خوش بین هستید ؟
به هر ترتیب تمام عرایض بنده به این جمله ختم می شود که اگر پزشک معالجی که بر سر این بیمار آمده است ، نقاط ضعفش را کارشناسی کند و درد را در موضع اصلی خود تشخیص دهد، درمان او بسیار راحت تر خواهد بود و توجه وی مثمرثمر واقع خواهد شد. در نهایت عارضه های بسیار زیادی در صنعت چاپ وجود دارد که هر کدام به نوعی قابل شرح و بسط هستند ، اما اولویت دهی نیز اهمیت زیادی دارد. برخی گرفتاریها به مسائل صنفی ناشی از سرمایه گذاری های بیش از حد مربوط می شوند و صنعت را محکوم به رکود و تنزل کرده اند . از طرفی دیگر برخی گرفتاریهای بسیار کلان تر از مسائل صنفی است و به نهادینه شدن پتانسیل ها و توانمندی های کشور و حلقه های مفقود شده آن باز می گردد . در واقع در بخش یک صنعت کلان است .
منبع : ماهنامه صنعت چاپ / شماره 394