عوامل رقابت پذیری در صنعت کاغذ سازی

مقدمه :
تحلیل و در نتیجه درک بهتر از تاثیرات مسائل مربوط به رقابت جهانی در صنعت کاغذ سازی بسیار با اهمیت می باشد و بررسی آن نگرانی هایی که در این زمینه بوجود آمده را می تواند برطرف نماید . موضوع رقابت پذیری بویژه در سالهای اخیر در صنعت کاغذ سازی اروپا به سمت و سوی کاهش سرمایه گذاری و در نتیجه کاهش حاشیه سود این صنعت شده است . لذا بررسی دقیق چالشهای رقابتی صنعت کاغذ در عرصه جهانی و تجزیه و تحلیل دقیق آن می توان راه حلی به سرمایه گذاران این صنعت داد که آیا سرمایه گذاری در این صنعت می تواند تضمینی برای سودآوری بلند مدت در آینده برای آنها باشد.
با توجه به روند سرعت تغییرات در محیط کسب و کار جهانی در سالهای اخیر موضوع صنعت کاغذ سازی در دنیا یک موضوع کاملاً حساب شده، هدفمند و استراتژیک است و سهمی اساسی در سبد اقتصادی کشورها دارد لذا نقش دولتها بر موضوع صنعت کاغذ سازی در رقابت جهانی مهم و تاثیر گذار می باشد ولی در این مقاله ما به بررسی برخی تهدید ها و فرصتهای که می توانند در دراز مدت در این بخش کلیدی صنعت تاثیر بگذارند می پردازیم و امیدواریم سبب تحریک موضوع صنعت کاغذ در مسیر آینده شود.
لازم به ذکر است که صنعت کاغذ سازی قدمهای زیادی برای رفع چالشهای پیش رو در چهارچوب تقویت رقابت پذیری برداشته است اما هنوز کارهای زیادی نیز باید انجام دهد تا دغدغه های سرمایه گذاران در این صنعت را برای حصول نتیجه بهتر رفع گردد تا از نظر تکنولوژیکی و رقابت پذیری در این صنعت باقی بمانند .
تحلیل محیط صنعت :
تجزیه و تحلیل SWOT (نقاط قوت و ضعف - فرصتها و تهدیدات ) صنعت کاغذ سازی در اروپا ، عوامل اصلی تاثیر گذار در این صنعت را نشان می دهد و مطالعات اولیه نشان می دهد که این صنعت در اروپا با افزایش هزینه های انرژی و مواد اولیه مواجه است اما نقاط مثبتی نیز دارد که میتوان به تکنولوژی به روز ، توانایی هدف گذاری در بازارهای نوظهور و پتانسیل نامحدود در بهره برداری از محصولات جدید بسته بندی اشاره نمود . همچنین فاکتور هایی از قبیل رقابت سالم ، مقررات گمرکی ساده و کارکنان ماهر با بهره وری بالا فرصتهایی هستند که می توانند مزیت رقابتی این صنعت در اروپا را افزایش دهند. در جدول زیر تجزیه و تحلیل SWOT برای صنعت کاغذ سازی اروپا آورده شده است

بررسی ده عامل رقابت در صنعت کاغذ سازی اروپا :
در مجموع مقیاس جهانی اگر منصفانه نگاه کنیم صنعت کاغذ ساز ی در اروپا منحصر به فرد بوده و در شرایط رقابتی پایداری قرار دارد اما عواملی هستند که این رقابت پذیری را تحت شعاع قرار می دهند مانند هزینه های انرژی ، نوسانات نرخ ارز ، مقررات سخت گیرانه زیست محیطی و ..... که برخی از این عوامل در کنترل شرکتها و برخی خارج از کنترل آنهاست .
با توجه به ساختار هزینه هایی که در صنعت کاغذ وجود دارد و این ساختارهای از عوامل اصلی رقابت پذیری به حساب می آیند ما در ادامه به بررسی این ساختارها می پردازیم . لازم به ذکر است که این ده عامل رقابت عوامل کلیدی هستند که صنعت کاغذ اروپا با آنها روبروست و تحلیل آنها برای حفظ رهبری این صنعت در آینده بسیار مهم است .

شکل 1 : ساختار هزینه در تولید کاغذ در اروپا

در این ساختار 32 % هزینه ها مربوط به خمیر- 13% انرژی - 18% هزینه های سرمایه ای – 14% پرسنلی – 12% مواد شیمیایی و 11 % سایر هزینه ها می باشد .
 

1- انرژی : ( عامل بسیار موثر در رقابت صنعت کاغذ اروپا)
افزایش هزینه های انرژی در صنعت کاغذ سازی اروپا یک نقطه ضعف رقابتی در برابر بسیاری از رقبای جهانی است در نتیجه شرکتهای اروپایی علاوه بر اینکه سود آوری شان کاهش می یابد ( افزایش قیمت تمام شده ) فرصتهای سرمایه گذاری های جدیدی که سرمایه گذاران می خواهند انجام دهند با خطر مواجه می شود و رغبت سرمایه گذاران به خارج از قاره معطوف می گردد . آزاد سازی ناقص بازار انرژی در اروپا باعث ایجاد بازار های انحصاری در حوزه انرژی شده است بنابراین لازم است در این حوزه سرعت جهانی شدن افزایش یابد تا هزینه های انرژی کاهش یابد که در صورت عدم تحقق آن کاهش سرمایه گذاری در صنعت کاغذ در اروپا ( صنعت کاغذ یک صنعت انرژی بر است ) کاهش می یابد که اثرات خود را در افزایش بیکاری کاهش رشد وتولید خواهد گذاشت .
2- آخال :
در اروپا افزایش روز افزونی در جمع آوری فرآورده های کاغذی و بازیافت ایجاد شده است به طوری که صنعت بازیافت در اروپا نسبت به سایر نقاط پیشتاز است نرخ جمع آوری بازیافت در اروپا 60% است که این نرخ نسبت آمریکای شمالی و آسیا بسیار بالاتر است و کیفیت آخال جمع آوری شده در غرب اروپا بالاتر از سایر نقاط آن است . لازم به ذکر است که برای افزایش جمع آوری آخال در اروپا قوانین جدیدی وضع شده که از هر گونه معدوم نمودن مواد بازیافتی جلوگیری می شود .
3- منابع چوبی :
هزینه بالای چوب برای خمیر سازی و مشکلات زیست محیطی آن رقابت پذیری این صنعت نسبت به سایر نقاط را تحت تاثیر قرار داده است . در اروپا هزینه های مربوط به چوب بالا است و کاهش این هزینه ها در آینده نیز بعید به نظر می رسد . جنگلهای وسیع با رشد سریع تر کشورهای آمریکای لاتین ،‌آسیای جنوب شرق و روسیه دارای پتانسیل قوی تر برای رقابت ( افزایش عرضه و قیمت کمتر ) نسبت به اروپا دارند هر چند از نظر دسترسی به منابع چوب در اروپا کم نیست ولی بخاطر تعدد کشورها و عدم سیاست یکسان در برداشت آنها و همچنین قوانین سفت و سخت در بهره برداری از آنها باعث شده قیمت چوب در اروپا بالاتر از سایر نقاط باشد .
4- نیروی کار
مهارت و بهره وری نیروی کار در صنعت کاغذ سازی اروپا بالا ولی هزینه های دستمزد آنها نیز به نسبت سایر نقاط بالا می باشد . در اروپا هزینه نیروی کار مستقیم و غیر مستقیم نسبت به رقبایی چون برزیل ، شیلی ، چین و اندونزی بسیار بالاتر است اما نکته مثبت این نیروی کار سطح کیفی و بهروه وری این نیروهاست . سطح دستمزد ها در سراسر اروپا یکسان نیست و در اروپای شرقی این رقم کمتر است . در کل بهره وری نیروی کار در اروپا نقطه قوت آنهاست و با اینکه دارای نیروی کار ماهر هستند برنامه های آموزشی و ارتقاء کیفی نیرو کار آنها در اولویت استراتژی شرکتهای کاغذ سازی است .
در شکل زیر سطح دستمزد های پرداختی به نیروی کار در صنایع کاغذ سازی اروپا در مقایسه با سایر کشورها ( کمترین دستمزد مربوط به هند و چین و بیشترین آمریکا و اروپا می باشد )

5- مواد شیمیایی و کمکی
مزیت صنعت کاغذ و خمیر در اروپا استفاده از مواد شیمیایی با کیفیت است که موجب تولید محصول با کیفیت و ضایعات کمتر می شود . هر چند قیمت جهانی مواد شیمیایی مورد استفاده در کاغذ به سوی یکسان شدن می رود اما ترکیب قیمت ، کیفیت و در دسترس بودن در اروپا باعث شده مزیت نسبی نسبت به سایر رقبا داشته باشند . همکاری نزدیک بین تولید کنندگان مواد شیمیایی و صنعت کاغذ باعث توسعه محصولات جدید و باکیفیت شده است و همچنین استفاده ماهرانه از مواد شیمیایی مناسب ، سرعت تولید بهره وری و کاهش ضایعات را بهمراه داشته است . اما رقبای اروپا مانند آسیا و آمریکا این همکاری بین سازندگان مواد شیمیایی و صنعت کاغذ سازی را ندارند و برای رسیدن به اثرات مطلوب هزینه های بیشتری را متحمل می شوند .
6- هزینه های سرمایه گذاری :
در خصوص هزینه های سرمایه گذاری صنعت کاغذ اروپا از یک مزیت نسبی نسبت به سایر رقبا بهره مند است . نرخ بهره پایین نسبت به برخی رقبا مانند آمریکای شمالی و چین و خیلی پایین تر نسبت به کشورهای در حال توسعه باعث شده که این یک مزیت محسوب گردد ولی این مزیت در حال کمرنگ شدن است زیرا عامل تهدید دیگر که همان قوانین سخت زیست محیطی است باعث شده سرمایه گذاران اروپایی در این صنعت به دنبال سرمایه گذاری در آمریکای لاتین باشند که نمونه های آن نیز در حال انجام است .
7- قوانین دولتی
خطوط قرمز های متعدد و حجم گسترده ای از قوانین زیست محیطی ، هزینه های بالایی رابرای صنعت کاغذ اروپا رقم زده است. اقدامات معقول برای قانونمند کردن صنایع و بهبودشرایط زیست محیطی همیشه مورد نیاز است . ولی وقتی این قوانین دارای خطوط قرمز بالا و سخت گیرانه تر باشد مانند یک ترمز برای صنعت و چالشی برای رقابت جهانی می گردد . در عرصه محیط زیست اروپا پرچمدار جهان می باشد که این موضوع هزینه های بالایی را برای صنایع کاغذ این قاره رقم زده است که در مقایسه با قوانین نه چندان سخت سایر کشورها مزیت رقابتی را در این بخش ندارند .

8- حمل و نقل
زیر ساختهای خوب در اروپا حمل ونقل یک دارایی محسوب می شود ولی هزینه های عوارض جاده ها و تراکم آن بهمعنی افزایش هزینه هاست . با توجه به ماهیت حمل ونقل کاغذ که نسبت به سایر کالاها دارای حجم زیاد و وزن کمتر است کاهش هزینه های جابجایی آن یک مزیت رقابتی محسوب می شود و دسترسی به امکانات حمل ارزانتر مانند کشتی و خط آهن می تواند در کاهش هزینه ها موثر باشد . هزینه های حمل و نقل در اروپا رو بهافزایش است و نگاه به آینده نیز این روند را افزایشی پیش بینی میکند . هزینههای کار ، قیمت جهانی نفت ، عوارض جاده ها و هزینه امنیت آن هزینه هایی هستند که رو به افزایش است و برای اروپا که داشتن جاده های شوسه و ریلی زیاد ، یک مزیت محسوب می شود اما افزایش هزینه های آن می تواند تهدید تلقی گردد به طوری که هزینه تراکم جاده ها در اتحادیه اروپا حدود 1% از GDP ( تولید ناخالص داخلی ) را شامل می شود .
9- مالیات
در اروپا مزیت هایی جهت کاهش اخذ مالیات از شرکتهایی کاغذ سازی وجود دارد ولی دربرخی کشورها مالیاتهای محلی وجود دارد که باعث افزایش هزینه ها می گردد . نرخ متوسط مالیات در اروپا برای شرکتهای بزرگ حدود 26 % است ودر صورت تولید با ظرفیت های بالاتر این نرخ تا 31% هم افزایش می یابد هر چند این رقم نیز مزیت کمی برای شرکتهای اروپایی نسبت به سایر رقبا است ولی برخی مالیات های محلی و جرایم زیست محیطی که مختص صنعت کاغذ در اروپاست این مزیت را کمرنگ می کند .
10- توانایی نوآوری
صنعت کاغذ اروپا دارای یک برتری رقابتی در داشتن فن آوری های نوین نسبت به سایر رقباست آنها معتقدند که در R&D و افزایش بهره وری نیروی کار برایشان حیاتی است . آنها دارای ساختار محکم تحقیق و توسعه هستند که از ابتدا کار بخش جنگل تا انتها به برنامه ریزی استراتژیک برای بالا بردن سطح تکنولوژیک ، نوآوری و کارکنان می پردازند (زنجیره ارزش ) . و تحقیقات جدید آنها در نانو تکنولوژیک ، بیو تکنولوژی و فناوری اطلاعات در زمینه صنعت کاغذ می باشد.
نبرد برای برای رقابت
واضع است که رقابت در صنعت کاغذ اروپا به عوامل زیادی بستگی دارد که برخی از آنها تحت کنترل شرکتها و برخی خارج از کنترل آنهاست . برای صنعت کاغذ اروپا مزیت های متعدد رقابتی وجود دارد که باعث افزایش کیفیت و کمیت محصولات کاغذی شده است و پیشرفتهای فناوری ، R&D به روز ، مهارت کارکنان و کیفیت بالای آخال از جمله این مزیتها هستند و در مقابل هزینه های بالای انرژی یک تهدید برای آنها محسوب می شود ولی در مجموع صنعت کاغذ اروپا دارای یک رقابت پایدار است و شرکت های کاغذ سازی در آن با یک سیاست یکپارچه و یک استراتژی مدون در جهت حفظ موقعیت رهبری خود در جهان هستند .
جدول زیر نقاط ضعف کلیدی و ارائه راهکار برای آن آورده شده است
 

معایب صنعت کاغذ اروپا
روند افزایشی قیمتهای انرژی راه حل : پیوستن به تجارت انرژی جهانی ( پخش انرژی به طور کامل)
مقررات سخت زیست محیطی راه حل : قوانین ساده و هدفمند برای تداوم
هزینه تفاضلی در خمیر راه حل : بهبود در یکپارچگی منابع خمیر
مسایل مربوط به عوارض گمرکی راه حل : حل موانع تجارت آزاد و رقابت عادلانه
 

                                                                                                                   کاغذ سازی کاوه
                                                                                                                    حسن زاده