موضوع قیمت‌گذاری و بازرسی از بازار که به اقتضای اقتصاد جنگ و اقتصاد کوپنی از دهه شصت در کشور ما قوت و قدرت گرفته بود، پس از اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها نیز جایگاه قبلی خود را پیدا کرد هر چند هدف از اجرای این قانون رقابتی کردن بازار و حرکت به سمت اقتصاد آزاد مطرح شده بود، اما سیاست‌های کنترل قیمتی و قیمت‌گذاری‌های دولتی و همچنین نظارت و بازرسی بر بازار کالا باعث شد تا اقتصاد به سمت هر چه دولتی‌تر شدن پیش برود و اقتصاد آزادی که انتظار می‌رفت در بدنه اقتصادی کشور اتفاق بیفتد به بن‌بست خورده و سیاست‌هایی که در راستای کنترل قیمت‌ها رخ داد هر چه بیشتر به سمت کنترل و قیمت‌گذاری حرکت کرد.
نقش سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولید‌کنندگان پس از اجرای این قانون بسیار پررنگ شد و اهمیت بالایی پیدا کرد. با نوسان نرخ ارز و همچنین اولویت‌بندی کالاهای وارداتی و سهمیه‌بندی ارز در کشور بیش از پیش به سمتی حرکت کردیم تا نقش یک سازمان نظارتی مثل سازمان حمایت خودنمایی بیشتری داشته باشد،همه این دلایل و اهمیتی که این روزها سازمان حمایت به عنوان یک نهاد نظارتی و اجرایی از سوی وزارت صنعت اجرا می‌کند باعث شد تا گفت‌وگویی با سید جواد تقوی رئیس این سازمان داشته باشیم که در ادامه می‌خوانید.
فارس: به عنوان اولین سؤال در هیچ مقطعی سازمان حمایت به اندازه امروز مورد سؤال از جوانب مختلف نبوده است دلیل این انتقادات چیست، جریان از چه قرار است؟
تقوی: ما در شرایط فعلی به دنبال آن هستیم تا مسائل مربوط به حوزه تولید را به خوبی ببینیم و در یک فضای تعاملی بتوانیم با دستگاه‌های همکار کارها را پیش ببریم، شرایطی که امروز در اقتصاد وجود دارد باعث شده تا با همه وجود و با همه ظرفیت سازمانی در این شرایط سخت با دقت همه کارها را انجام دهند.
فارس: شما از تعامل بین دستگاه‌ها صحبت می‌کنید اما بازخورد بیرونی اتفاقات اخیر نشان می‌دهد که تعامل بین دستگاه‌ها کم شده است یا همدیگر را درک نمی‌کنند یا اینکه میخواهند تقصیرها را گردن یکدیگر بیاندازند یا تلاش کنند خودشان را بی‌گناه جلوه دهند.
تقوی: در فضای تعاملی انعکاس چنین موضوعاتی که از طرف افرادی که به دیدگاه‌های کارشناسی آگاه نیستند مطرح می‌شود ممکن است این استنباط را ایجاد کند که بین دستگاه‌ها اختلاف وجود دارد، اما واقعیت این است ک اختلافی که بین دستگاه‌ها وجود دارد اختلافات کارشناسی است در دیدگاه کارشناسی باید به تصمیمات اجرایی توجه شود،البته این را هم در نظر بگیرید که تصمیمات ابتدا در یک فضای پایلوت آزمایش می‌شود و ممکن است در برخی حوزه‌ها نیز پافشاری شود که دلایل آن کارشناسی است و تلاش ما این است آنچه اتفاق می‌افتد را در فضای تعاملی شکل دهیم.
فارس: پیش از ادغام وزارت صنایع و وزارت بازرگانی همواره این اتهام به سازمان حمایت زده می‌شد که طرف مصرف‌کننده را می‌گیرد اما پس از ادغام چرخش این سازمان به سمت تولید‌کننده بیشتر شد و به نظر می‌رسد منافع تولید‌کنندگان و مصرف‌کنندگان در سازمانی که در خصوص هر دو ارگان تصمیم‌گیری می‌کند با یکدیگر تداخل دارد.
تقوی: به عقیده ما حمایت از مصرف‌کننده در واقع حمایت از تولید‌کننده است و حمایت از تولید کننده حمایت از مصرف‌کننده، اگر تولید کننده به مصرف‌کننده توجه نکند نمی‌تواند بماند.ما سیاست‌هایی را اجرا می‌کنیم تا تولید کننده بتواند در فضای فعلی اقتصاد کشور چرخش بچرخد و در عین حال اجازه نخواهیم داد به مصرف کننده اجحاف شود لذا توجه به قیمت‌ها در شرایط بهبود کیفیت اتفاق می‌افتد.
فارس: امروز سازمان حمایت به عنوان یک ارگان قیمت‌گذار دولتی شناخته می‌شود و فی‌الواقع اتهام قیمت‌گذاری مقوله‌ای است که همواره به این سازمان نسبت می‌دهند.
تقوی: در سازمان حمایت پایه قیمت به صورت کارشناسی تعیین می‌شود ما قیمت‌گذاری نمی‌کنیم و به دنبال تثبیت قیمت‌ها هم نیستیم در برخی شرایط لاجرم باید تغییرات قیمتی را پذیرفت مسائلی مثل نرخ ارز، نرخ جهانی، حمل و نقل، بورس کالا، بیمه، دستمزد و افزایش قیمت حامل‌های انرژی بر روی قیمت کالاها تأثیر می‌گذارد.
فارس: زمانیکه سازمان حمایت سعی می‌کند منافع تولید‌کنندگان را در نظر بگیرد و به طور مثال در یک کالای خاص در کمتر از یک و سال نیم شاهد افزایش قیمت 80 درصدی هستیم آیا سازمان حمایت به این موضوع فکر می‌کند که قدرت خرید مصرف‌کننده در آن کالای خاص هم در این مدت 80 درصد افزایش داشته است، اگر بخواهم شفاف‌تر سؤال کنم جایگاه اصلی حمایت از مصرف‌کننده در تعیین قیمت‌ها در کجا قرار دارد.
تقوی: تصمیماتی که در سازمان حمایت گرفته می‌شود، گاهی بر اساس مصداق‌ها و گاهی بر اساس علت‌ها اتفاق می‌افتد، مطمئن باشید پایه کارشناسی در همه تعیین قیمت‌ها مدنظر قرار می‌گیرد و در بسیاری از موارد افزایش قیمت‌ها خارج از دست سازمان حمایت است.
فارس: جایگاه حمایت از مصرف‌کننده کجاست؟
تقوی: امروز بحث تورم مطرح است و شاید پرداخت نقدی که دولت انجام می‌دهد توانسته باشد قدرت خرید مصرف کنندگان را افزایش دهد، اما توجه داشته باشید وقتی در سازمان حمایت با گرانفروشی و هر گونه تخلف دیگر برخورد می‌شود در واقع حمایت از مصرف کننده وجود دارد و اگر در بحث تعیین قیمت‌ها بحث کیفیت را مورد توجه قرار می‌دهیم نیز بحث حمایت از مصرف‌کننده مطرح است.
این موضوعی که شما در خصوص قدرت خرید مصرف‌کنندگان مطرح می‌کنید موضوع درآمد و هزینه است و باید بدانید که سازمان حمایت در این خصوص تصمیم‌گیری نمی‌کند، این موضوعات در اختیار دولت است دولت باید به آستانه تحمل مصرف‌کننده و میزان درآمد آن توجه داشته باشد.
فارس: به نظر می‌رسد تعاملی که شما در ابتدای صحبت‌تان از آن صحبت کردید به اختلافاتی برمی‌گردد که در کابینه دولت وجود دارد و این اختلافات در سطوح پایین‌تر خودش را نشان می‌دهد.
تقوی: تعامل سازمان حمایت با سایر سازمان‌ها در چارچوب تکالیف است و سازمان حمایت چند تکلیف مهم دارد، حمایت از تولید و مصرف، تحلیل بازار، بازرسی و رسیدگی به شکایات، وظایف ما خارج از این موارد نیست در مدیریت بازار چند عامل تأمین، توزیع، قیمت و نظارت و بازرسی وجود دارد لذا در صورتی بازار کنترل می‌شود که تأمین مناسب و توزیع مناسب صورت گرفته باشد، وظیفه سازمان حمایت، بازرسی، کشف تخلف و تشکیل پرونده و ارسال پرونده به تعزیرات است و این را می‌توان گفت که تعزیرات در تعامل با سازمان حمایت تعامل بالای 90 درصد دارد،اما موضوعی که وجود دارد این است که در اجرای احکام نیازمند همکاری سایر حوزه‌ها هستیم به نظر می‌رسد حوزه‌هایی نظیر نیروی انتظامی و وزارت کشور نیز در اجرای این احکام باید وجود داشته باشد.
در تأمین کالا نیاز مردم باید در اولویت بالا وجود داشته باشد و تأمین نیاز از دو کانال تولید داخلی و واردات انجام می‌شود، نکته مهم این است که در تأمین باید نگاه به آینده وجود داشته باشد خوشبختانه امروز ذخایر استراتژیک و ذخایر احتیاطی کشور در شرایط بسیار خوبی است و به لحاظ این ذخایر در شرایط عالی هستیم.
بخش خصوصی در تأمین کالاها نقش بسیار مهمی دارد اگر بخش خصوصی در شرایط نامناسب قرار گیرد واردات کالا با مشکل مواجه می‌شود، حال باید به همه این موارد یک شبکه توزیع مناسب را هم اضافه کنید در بخش توزیع اشکالات فراوانی وجود دارد نظام توزیع کشور مشکلات عدیده‌ای دارد متأسفانه فضای دلالی و واسطه‌گری در اقتصاد ما خیلی پررنگ است بطور مثال در بخش محصولات کشاورزی عرضه و تقاضا و قیمت‌گذاری به صورت توافقی صورت می‌گیرد لذا تا قبل از ورود محصول کشاورزی به میدان تره‌بار نمی‌توان هیچگونه برنامه‌ریزی و قیمت‌گذاری برای آن کرد و پس از آن است که فاکتور صادر می‌شود و نظارت بر کالا صورت می‌گیرد و حلقه‌های قبل از آن کاملا پنهان و خارج از دسترس و برنامه‌ریزی است لذا بخشی از نظام توزیع ما مغفول و پنهان است.
گرانی در واقع تغییر منطقی قیمت‌هاست که معمولا علت‌هایی مثل افزایش نرخ جهانی، افزایش ارز، حمل و نقل، بیمه و مالیات در آن نقش دارد نسخه حل همه مشکلات در اجرای کامل طرح تحول اقتصادی است باید اصلاح در تمام حلقه‌ها صورت گیرد نمی‌شود قیمت محصولات کشاورزی توافقی باشد، قیمت حمل و نقل توافقی باشد و انتظار کنترل قیمت‌ها نیز وجود داشته باشد.
فارس: این واقعیت دارد که نوسانات نرخ ارز تأثیر غیر واقعی و غیر منطقی در افزایش قیمت‌ها داشته است در هیچ منطقی نمی‌توان توجیهی برای افزایش قیمت لحظه‌ای کالاها پیدا کرد.امروز قیمت بسیاری از کالا دو تا سه برابر شده است.
تقوی: افزایش نوسان نرخ ارز یکی از عواملی است که به همراه خود تورم انتظاری و تورم روانی را ایجاد می‌کند همه مردم به نوسانات نرخ ارز نگاه می‌کنند و در فضایی که مرتبا با تعزیرات مواجه هستید فروشنده کالاها به کالاها به عنوان سرمایه نگاه می‌کند فروشنده نگاه می‌کند که اگر کالایی را که سه ماه پیش خریده با سود معقول و منطقی بفروشد سرمایه‌اش کم شده است کمتر سعی می‌کند در این حیطه وارد شود فروشنده این حس را دارد که اگر کالای خود را X تومان بفروشد باید همان کالا را X+Y تومان بخرد و این یعنی کاهش سرمایه و قدرت خرید بخش تولید و توزیع کشور.
فارس: انتظار می‌رود تا وقتی کالایی وارد کشور می‌شود مسیر آن کنترل شود.
تقوی: امروز کالاهایی در بازار وجود دارد که مشخص نیست از چه شبکه‌ای وارد کشور می‌شود و چگونه توزیع می‌شود لذا نمی‌توان میزان تخلف آن را نیز بررسی و تعیین کرد و اینها به دلیل وجود دلالی، واسطه‌گری و نظام توزیع معیوب در کشور است.
فارس: میزان بازرسی‌هایی که از ابتدای اجرای قانون هدفمند کردن یارانه‌ها رخ داده است چقدر است؟
تقوی: از ابتدای قانون تا به امروز 16 میلیون بازرسی از بنگاه‌ها صورت گرفته که منجر به تشدید یک میلیون و 200 هزار پرونده و 8 هزار و 370 میلیارد ریال جریمه شده است پیش از این سالانه 2 تا 3 میلیون بازرسی صورت می‌گیرد اما پس از اجرای قانون تعداد بازرسی‌ها به سالانه 8 میلیون رسیده است.
فارس: اتفاقاتی که امروز در بورس کالا رخ می‌دهد هم از سوی وزارت صنعت و هم از سوی بورس کالا خط و نشان‌هایی کشیده می‌شود و وقتی به دقت نگاه کنیم عدم کنترل و بررسی و بازرسی بورس کالا توسط سازمان حمایت دلیل همه این مشکلات اعلام می‌شود حضور شما در بورس کالا به چه صورتی است؟
تقوی: حمایت حضور مستقیم در بورس کالا ندارد چرا که فضایی که در بورس وجود دارد یک فضای رقابتی است و در فضای رقابتی عرضه و تقاضا باید در تعادل باشند اما آنچه امروز در بورس کالا اتفاق می‌افتد نشان دهنده این است که در بسیاری‌از این کالاها تعادل وجود ندارد و برخی از این افراد به دلیل اینکه سرمایه دارند در عرضه و تقاضای بورس کالا تأثیرگذارند و آن را مدیریت می‌کنند تا به قیمتی که میخواهند برسند.
بورس باید گزارشات لازم را بفرستد تا مشخص شود که آیا تأمین کنندگان کالایی می‌فرستند یا نمی‌فرستند میزان عرضه چقدر است تقاضای واقعی چقدر است؟ انتظار می‌رود تا بورس مرتبا گزارش بدهد اما این گزارش‌ها داده نمی‌شود
فارس: زمانی که از طرح تشدید بازرسی‌ها گذشته است چه میزان تخلف و در چه کالاهایی کشف شده است؟
تقوی: در مدت دو هفته‌ای که طرح تشدید آغاز شده 187 میلیارد تومان پرونده تخلف به تعزیرات ارجاع شده است که بیشتر در گروه کالایی خودرو، مواد غذایی، پتروشیمی، لبنیات و نهاده‌های کشاورزی است و تخلفات صورت گرفته درباره احتکار و عدم عرضه گزارش شده است.
فارس: افزایش قیمت تخم مرغ تا هر عدد 300 تومان را چگونه توجیه می‌کنید و چه دلایلی وجود دارد؟
- تقوی: به نظر ما قیمت تخم‌مرغ متعادل است و باید تا شانه‌ای 7 هزار و 200 تومان فروخته شود چرا که پیش از این تولید‌کنندگان تخم مرغ ضرر می‌کردند
فارس: دلیل افزایش قیمت گوشت قرمز چیست؟
تقوی: گوشت قرمز تابع عرضه و تقاضاست و میزان عرضه و تقاضا تعیین کننده قیمت است و در این خصوص هیچگونه قیمت‌گذاری صورت نمی‌گیرد.