خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و ادب: حجت‌الله ایوبی در بخش نخست گفتگوی خود با مهر درباره برنامه‌های صورت گرفته در موسسه فرهنگی اکو در دو سال گذشته توضیح داد. او در بخش دوم این مصاحبه به فعالیت‌هایی می‌پردازد که با هدف هم‌افزایی فرهنگی کشورهای عضو اکو برای تاسیس اتحادیه‌های منطقه‌ای صورت می‌گیرد. از جمله این کارها تاسیس اتحادیه چاپ و بسته‌بندی اکو در آینده نزدیک است. بخش پایانی گفتگو با رئیس موسسه فرهنگی اکو را در زیر ملاحظه می‌کنید.
* فارسی، زبان مشترک تعداد زیادی از ساکنان منطقه اکو است که شاید جمعیت آنها به حدود 200 میلیون نفر هم برسد. اخیراً نیز زمزمه‌هایی از تلاش ایران برای ثبت زبان فارسی به عنوان هفتمین زبان رایج در عرصه بین‌المللی به گوش می‌رسد. موسسه فرهنگی اکو هم در این زمینه برنامه خاصی دارد؟
همانطور که شما گفتید زبان فارسی ظرفیت بسیار بالایی دارد؛ ظرفیتی که بسیاری از زبان‌ها ندارند. البته یک قاعده کلی وجود دارد و آن اینکه عموماً مردم برای اینکه یک زبان از جمله همین زبان فارسی را یاد بگیرند، دلیل و انگیزه می‌خواهند. من نمی‌خواهم از کشور خاصی اسم ببرم ولی مطمئن هستم هر چقدر هم تلاش شود، انگیزه‌ای در مردم دنیا برای یادگیری بسیاری از زبان‌هایی که در منطقه اکو رایج هستند، به وجود نخواهد آمد اما مردم دوست دارند و می‌خواهند که زبان فارسی را آن هم به دلیل مشاهیری مانند مولانا، حافظ، سعدی و فردوسی که به این زبان سخن گفته‌اند و شعر سروده‌اند، یاد بگیرند. در منطقه ما هم زبان فارسی به طور طبیعی، هم از جهت گویش‌وران و هم از جهت جایگاه و ظرفیت بالایی که این زبان دارد، جزو مهمترین زبان‌ها به شمار می‌آید. موسسه فرهنگی اکو نیز برای عطف توجه مردم در همه دنیا به زبان فارسی، پروژه‌های مختلفی در دست اجرا و یا در حال اجرا دارد که برگزاری نمایشگاه‌های خوشنویسی که قبلاً به آنها اشاره کردم، از جمله آنهاست. در عرصه نشر نیز اقدامات خوبی صورت گرفته است؛ از جمله اینکه ما مجموعه اشعار رودکی را در کتابی به 4 زبان چاپ کردیم که در نوروز سال گذشته رئیس جمهور کشورمان آن را به روسای جمهور کشورهای عضو اکو هدیه کرد. یکی دیگر از کارهای بزرگ در دست چاپ موسسه فرهنگی اکو در همین راستا، یک فرهنگ زبان فارسی مفصل است که شامل واژه‌های رایج فارسی در کشورهای عضو اکو است که امیدواریم این اثر فاخر که حدوداً دو دهه روی آن کار شده، به زودی منتشر شود.
* در سال‌های اخیر فعالیت‌های متمرکز و پراکنده‌ای برای تاسیس اتحادیه‌های منطقه‌ای در اکو صورت گرفته که از جمله آنها می‌توان به اتحادیه کتابخانه‌های ملی کشورهای عضو اکو اشاره کرد. ظاهراً در زمینه چاپ و بسته‌بندی هم تلاش‌های مشابهی صورت گرفته است. در مورد اتحادیه چاپ و بسته‌بندی کشورهای عضو اکو و اساسنامه آن توضیح می‌دهید؟
همانطور که شما هم اشاره کردید یکی از پروژه‌های موسسه فرهنگی اکو، تاسیس اتحادیه‌های منطقه‌ای با هدف نزدیک کردن ملت‌های منطقه به یکدیگر است. در همین راستا ما دبیرخانه جوانان اکو را تاسیس کردیم که سال گذشته با حضور وزرای جوانان کشورهای عضو اکو در تهران کلید خورد. جام ملت‌های اکو هم در حال راه‌اندازی است. در زمان آقای سعیدلو ایران میزبانی این جام را پذیرفته بود و داشت برگزار می‌شد و اگر برخی تغییر و تحولات مدیریتی در عرصه ورزش نبود، الان جام برگزار هم شده بود. با این حال ما همچنان به دنبال شکل‌گیری این اتحادیه هستیم. اتحادیه دانشگاه‌های کشورهای عضو اکو هم اگرچه دچار تاخیر و تاخرهایی شد، در شرف تاسیس است. اتحادیه کتابخانه‌های ملی کشورهای عضو اکو هم خوشبختانه فعالیت خوبی دارد و الان در چهارمین سال فعالیت خود است. اتحادیه چاپ و بسته‌بندی اکو هم یکی دیگر از این اتحادیه‌ها است که ایده آن از برگزاری اولین دوره نمایشگاه چاپ و بسته بندی کشورهای عضو اکو کیلد خورد و امیدواریم به زودی تاسیس شود. اولین دوره نمایشگاه چاپ و بسته بندی کشورهای عضو اکو که در سال 2009 برگزار شد، نمایشگاه خوبی بود و استقبال خوبی هم از آن صورت گرفت. به هر حال در زمینه صنعت چاپ در حوزه اکو، ایران و ترکیه حرف اول را می‌زنند و بقیه کشورها نیاز به تجربه ما دارند. نیازی به توضیح نیست که پروسه صنعت چاپ، پشتیبان تمام فعالیت‌های موسسه فرهنگی اکو است و اگر ما در این موسسه می‌خواهیم کتاب تولید کنیم، باید به این صنعت اهمیت بدهیم. خوشبختانه در کشورمان شاهد رشد خوبی در این صنعت بوده‌ایم. ما امسال هم در تدارک برگزاری دومین دوره نمایشگاه چاپ کشورهای عضو اکو هستیم و اساسنامه اتحادیه چاپ و بسته‌بندی اکو هم تهیه شده و امیدوارم در نمایشگاه آتی به تصویب برسد. به هر حال اگر دست‌اندرکاران چاپ و نشر در کشورهای عضو اکو با همدیگر ارتباط برقرار کنند، مطمئن هستیم که افق خوبی پیش روی صنعت چاپ ما، شکل خواهد گرفت.
* با توجه به شناختی که از چاپ در دیگر کشورهای منطقه اکو دارید، ظرفیت‌های صنعت چاپ ایران را برای برگزاری چنین نمایشگاهی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بخشی از چاپ، تجهیزات و سخت‌افزار مربوط به آن است و بخش دیگر گرافیک و هنری است که در محصول چاپی به کار می‌رود. قطعاً ما در هنر چاپ رتبه نخست را در منطقه داریم و فکر می‌کنم بعد از ایران هم کشور ترکیه باشد که وضعیت نسبتاً خوبی دارد. اما دیگر کشورها از جمله افغانستان و قرقیزستان در این زمینه بسیار ضعیف هستند و نیاز به کمک کشورهایی مثل ایران و ترکیه دارند. البته هستند کشورهایی مثل قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان هم که حرکت رو به جلویی دارند. وضعیت پاکستان هم نسبتاً مطلوب است و آن هم به این دلیل که صنعت نشر در این کشور بسیار قوی است و مطبوعات متعددی دارد. با این اوصاف به نظرم انتخاب ایران برای میزبانی دومین دوره نمایشگاه چاپ و بسته‌بندی، گزینش صحیحی بوده است.
* گفته می‌شود صنعت چاپ با 800 میلیارد دلار گردش مالی بعد از تجارت اسلحه، در جایگاه دومین صنعت پول‌ساز جهان قرار گرفته است. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد همکاریهای منطقه‌ای در این صنعت، در رونق اقتصادی کشورهای عضو، مثمر ثمر خواهد بود. فکر می‌کنید برگزاری نمایشگاه چاپ و بسته‌بندی می‌تواند زمینه این اتفاق را پدید آورد؟
بدون ترید. اساساً یکی از فواید برگزاری هر نمایشگاهی، ایجاد فضای شفاف و مثبت برای تصمیم‌گیری از سوی سیاستگذاران، مسئولان اجرایی و تصمیم‌گیران اصلی کشور است. به عنوان مثال در اولین دوره این نمایشگاه چندین نماینده از خراسان رضوی حضور داشتند و از خودِ من دعوت کردند که در کمیسیون فرهنگی مجلس حضور پیدا کنم تا برای چاپ و نشر اکو فکری بکنیم و تدبیری بیندیشیم. این از برکات نمایشگاه است که در کنار برگزاری آن، سفرا و نمایندگان مجلس به این جمع‌بندی می‌رسند که باید برای آن فکری اساسی صورت گیرد. اتفاقاً چاپ و نشر از کارهایی است که انگیزه‌های قوی هم پشت آن وجود دارد؛ هر وقت با مسئولان افغانستان، پاکستان و یا تاجیکستان مذاکره می‌کنیم، اولین چیزی که از ما می‌خواهند کمک به صنعت چاپ و نشرشان است؛ چراکه این نیاز فوری آنهاست و لازم است که کتاب‌های درسی خود را چاپ کنند و کالاهایشان را باید با بسته‌بندی مناسب تحویل مشتریهای خارجی دهند. این مسئله در کشورهایی مثل قرقیزستان و تاجیکستان که محصولات کشاورزی متنوع و فراوان دارند، مشهودتر است. مسلماً چاپ از آن حوزه‌هایی است خیلی زود جواب می‌دهد و اگر پکو در حد یک نمایشگاه تنها نباشد و دبیرخانه آن دائمی و فعال باشد، می‌تواند مسائل مبتلابه این صنعت را در 10 کشور عضو اکو پیگیری و حل و فصل کند. من حتی معتقدم که پکو در آینده نه چندان دور می‌تواند به اکو هم کمک کند و در واقع بخش‌هایی از اکو را هم که در حال حاضر خیلی فعال نیستند، به تحرک وا دارد.
* در سال‌های اخیر کشورهایی مثل عراق و افغانستان درخواست‌هایی برای چاپ کتاب‌های درسی خود در ایران مطرح کرده‌اند. ولی برخی مسائل از جمله سیاسی، مانع توفیق صنعت چاپ ایران در این زمینه بوده است. موسسه فرهنگی اکو به عنوان بازوی تسهیل‌کننده امور فرهنگی کشور در خارج از مرزها، چه کارهایی می‌تواند برای رفع این موانع انجام دهد؟
البته بردن کتاب‌های نویسندگان ایرانی به این کشورها یا رفع موانع سیاسی مربوط به چاپ کتاب‌های درسی کشورهای دیگر از سوی چاپخانه‌های ایرانی، طبعاً جزو ماموریت‌های ما در موسسه فرهنگی اکو تلقی نمی‌شود هر چند شخصاً مایلم هر چه از دستمان برمی‌آید در این خصوص انجام دهیم. کاری که موسسه فرهنگی اکو می‌تواند انجام دهد، ایجاد جو آرامش روانی در این کشورها است. در این شرایط مسلماً دادن فضای بیشتر به موسسه فرهنگی اکو برای فعالیت در این زمینه، می‌تواند از نگرانی کشورهای دیگر عضو اکو در خصوص مسائل ایران کم کند. به هر حال مسائل جهانی ناشی از تحریم‌ها فضایی را به وجود آورده که نوعی بی‌اعتمادی در برخی کشورهای عضو اکو نسبت به کشورمان به وجود آمده است. ما وظیفه داریم این نگرانی‌ها را به حداقل برسانیم و قاطعانه می‌گویم که ما این توان را هم داریم؛ من برای اثبات این مدعا یک مثال می‌زنم؛ شاید برای شما جالب باشد که بدانید هم‌اکنون که تاجیکستان به دلیل همین مسائل سیاسی دانشجویانش را از ایران فراخوانده و محدودیت‌هایی را هم برای دانشجویان ایرانی ایجاد کرده، در همین حال به ما به عنوان موسسه فرهنگی اکو مجوز رسمی داده است که در یکی از کلاس‌های دانشگاه هنر این کشور اقدام به آموزش دانشجویان از طریق ویدئو کنفرانس و به وسیله استادان مربوطه در تهران بکنیم. این نشان می‌دهد که آنها نسبت به موسسه فرهنگی اکو توجیه هستند و این خودش ظرفیتی است که ما می‌توانیم در کنار دیگر ظرفیت‌ها از آن استفاده کنیم. در مجموع من فکر می‌کنم اگر موسسه فرهنگی اکو با آهنگ فعلی پیش برود و به مانعی هم بر نخورد، به تدریج به جایگاه اصلی خودش که در ابتدای گفتگو هم به آن اشاره کردم، دست خواهد یافت.