به گزارش خبرگزاری فارس از قم «به علت گرانی کاغذ تقاضای تخفیف نکنید»... این متن تابلویی در یکی از کتابفروشی‌ها به عنوان محل فروش مهم‌ترین کالای فرهنگی است.
با گشت و گذاری در کتابفروشی‌ها افزایش قیمت چندین برابری کتاب‌های پرمخاطب به ویژه دارای تیراژهای دوم و سوم به چشم می‌خورد که ذهن هر فرهنگ‌دوستی را درباره افزایش قیمت آنها به خود مشغول می‌کند.
در چند سال اخیر شاهد نوسانات صعودی در قیمت کالاهای فراوانی بوده‌ایم که مردم خواه یا ناخواه خود را با آنها وفق داده‌اند ولی روند صعودی با شیب فراوان قیمت کاغذ در یک سال اخیر، در تاریخ بی‌سابقه بوده است.
رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان استان قم با بیان اینکه قیمت کاغذ از سال گذشته تاکنون دو برابر و نیم شده است، می‌گوید: هر بند کاغذ در سال گذشته 33 هزار تومان بود که با افزایش قیمت دلار، قیمت هر بند کاغذ به 48 هزار تومان رسید اما اکنون هر بند 77 هزار تومان شده است.
تاثیر افزایش نرخ کاغذ بر فعالیت ناشران
این ناآرامی قیمت کاغذ در درجه اول ناشران و چاپخانه‌داران را به عنوان مصرف‌کنندگان کاغذ متضرر کرده و سبب کاهش تولید کتاب و خروجی آنها در بازار شده است و در این بین با توجه به اهمیت صادرات کتاب‌های دینی به سایر نقاط جهان افزایش قیمت کاغذ، رکود صادرات کتاب را به دنبال دارد.
با توجه به اینکه ایران بزرگ‌ترین کشور جهان تشیع به شمار می‌رود، کاهش صادرات کتاب‌های دینی به سایر نقاط نوعی تهدید تبلیغاتی محسوب می‌شود.
انتشارات انصاریان یکی از ناشران بین‌المللی استان قم بوده که از سال 53 به مدیریت محمدتقی انصاریان تاسیس شده است و کتاب‌های مذهبی را به زبان‌های لاتین مانند آلمانی، روسی، اسپانیایی و... منتشر می‌کند.
به گفته مدیر تولید انتشارات انصاریان پیش از حذف یارانه‌ها هر بند کاغذ به قیمت 9 هزار تومان در اختیار ناشر قرار می‌گرفت ولی پس از حذف یارانه‌ها هر بند کاغذ با قیمت 22 هزار تومان توزیع شد.
وی در ادامه می‌گوید: با حذف یارانه کاغذ، اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی به ازای گرانی کاغذ کتاب‌های انتشارات را به صورت نقد خریداری می‌کرد که این امر کمکی برای خرید کاغذ بود.
محمدرضا بهاری‌مقدم با بیان اینکه انتشارات انصاریان از بزرگ‌ترین صادرکنندگان و ناشران قرآن در جهان است خاطر نشان می‌کند: پیش از افزایش قیمت کاغذ به عنوان مثال قیمت هر قرآن 800 تا 900 تومان تمام و به کشور عراق با قیمت هزار و 500 تومان صادر می‌شد ولی با افزایش قیمت کاغذ به طور عملی صادرات به کشورهای خارجی صفر شد.
شایعات درباره سوءاستفاده قیمت کاغذ
مدیر تولید انتشارات انصاریان معتقد است واردات کاغذ به صورت عمده به داخل کشور انجام می‌شود، بنابراین افزایش قیمت کاغذ در طول چهار ماه به دلیل سوءاستفاده برخی واردکنندگان از افزایش قیمت دلار صورت گرفته است.
*سوءاستفاده معنا ندارد
معاون فرهنگی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم در این خصوص می‌گوید: به طور معمول کاغذهای موجود در انبارهای بخش خصوصی به عنوان کاغذهای وارداتی محسوب می‌شوند و قیمت کاغذ وارداتی به دلیل آنکه همزمان با نوسانات قیمت ارز افزایش یا کاهش پیدا می‌کند بنابراین افزایش منطقی قیمت کاغذ امری طبیعی به نظر می‌رسد.
وی در ادامه می‌گوید: اگر پیش از حذف یارانه‌های مستقیم کاغذ شاهد افزایش قیمت آن بودیم بحث سوءاستفاده قابل بررسی بود اما با توجه به اینکه در حال حاضر کاغذ سهمیه‌ای وجود ندارد بنابراین چیزی به عنوان سوءاستفاده وجود ندارد، اما مقداری از افزایش نرخ کاغذ با قیمت فعلی غیر منطقی به نظر می‌رسد و توقع این است واردکنندگان و فروشندگان این محصول رعایت انصاف را در عرضه کاغذ داشته باشند.
رسول موسوی‌نژادیان یادآور می‌شود: تولید کتاب با قیمت مناسب نیاز به همکاری همه بخش‌ها دارد تا تولیدات فرهنگی را با منطقی‌ترین قیمت ارائه دهیم بنابراین باید سود برای دارنده کاغذ سود حداقلی و منطقی باشد تا بخش فرهنگی دچار آسیب نشود.
اهمیت کیفیت کاغذ برای ناشران بین‌المللی
افزایش قیمت کاغذ در ماه‌های اخیر سبب تعطیلی برخی صحافی‌‌ها و چاپخانه‌‌ها شده که این خود معضلی بزرگ محسوب می‌شود.
ناشران بین‌المللی علاوه بر هزینه خرید کاغذ و چاپ، هزینه ترجمه متون همچنین بر آنها تحمیل می‌شود بنابراین بسیاری از ناشران از چاپ کتاب با هزینه‌های بالا خودداری کرده و این امر به فرهنگ کشور و اقتصاد در زمینه نشر کتاب لطمه می‌زند.
مدیر تولید انتشارات انصاریان می‌گوید: به دلیل آنکه کتاب‌های این انتشارات به کشورهای خارجی مانند آمریکا، کانادا و استرالیا صادر می‌شود اگر با کاغذ ایرانی چاپ شود کیفیت کتاب پائین می‌آید.
کشورهای چین، کره و اندونزی در زمینه تولید کاغذ جلوتر هستند بنابراین لزوم استفاده از کاغذ وارداتی برای ناشران بین‌المللی ضرورتی انکارناپذیر بوده و در کیفیت آثار آنها مؤثر است.
وی تاکید می‌کند: به طور عملی تولیدات کتاب در این انتشارات به صفر رسیده و این در حالی است که وهابیت شبانه‌روز در حال فعالیت است.
بخش خصوصی رکن اساسی بازار نشر
انتشارات دارالکتاب الاسلامی دارای سابقه 30 ساله در زمینه نشر کتاب‌های دینی و مذهبی است و بخش فراوانی از کتاب‌های این انتشارات به کشورهای خارجی صادر می‌شد و تاکنون در 50 نمایشگاه بین‌المللی خارج از کشور شرکت کرده است.
مدیر انتشارات دارالکتاب الاسلامی درباره افزایش قیمت کاغذ می‌گوید: اگر سرمایه ناشر در گردش قرار نگیرد و بازگشت سرمایه زمان طولانی داشته باشد، مشکلات فراوانی برای ادامه فعالیت وی به وجود می‌آید.
وی بخش خصوصی را رکن اساسی در عرصه نشر دانست و می‌افزاید: نمی‌خواهم تاثیر مراکز علمی، فرهنگی و مؤسسات را نادیده بگیرم ولی بخش خصوصی جایگاه ویژه و قدرتمند در نشر دارد که اگر به آن پرداخته نشود تبعات زیانباری به همراه دارد.
سید محمدتقی هاشمی با بیان اینکه ارتباط با کشورهای خارجی از طریق بخش خصوصی آسان‌تر انجام می‌شود تصریح می‌کند: با توجه به اهمیت عرضه آثار دینی و مذهبی به کشورهای دیگر توجه به این بخش ضرورتی انکارناپذیر است.
وی با اشاره به تهدیدهای افزایش نرخ کاغذ و در نتیجه آن هزینه‌های چاپ می‌گوید: در نتیجه این مشکلات برخی از ناشران به کتاب‌سازی روی می‌آورند و یک جلد کتاب قطور را به صورت جداگانه چاپ و به صورت جزوه‌هایی در اختیار متقاضیان قرار می‌دهند که این کار از نظر علمی ارزش قابل قبولی ندارد.
چاپ و نگهداری کتاب در انبار کار معقول و منطقی نیست
مدیر انتشارات دارالکتاب الاسلامی با بیان اینکه 25 عنوان کتاب آماده چاپ وجود دارد تصریح می‌کند: از ابتدای سال به دلیل افزایش نرخ کاغذ از یک طرف و از طرف دیگر هزینه‌های صحافی و ... نتوانستیم کتاب چاپ کنیم.
وی ادامه می‌دهد: چاپ کتاب و نگهداری آن در انبار کار معقول و منطقی نیست بنابراین باید انتشار کتاب به صورت محدود صورت گیرد.
هاشمی خاطر نشان می‌کند: اکثر نهادها و وزارتخانه‌ها برای خود بخش انتشاراتی تاسیس کردند و در صورت نیاز به کتاب به آن بخش مراجعه می‌کنند در حالی که واگذاری این حق امتیاز به ناشر با سود پایین‌تر به ادامه فعالیت ناشر کمک می‌کند.
تاثیر افزایش قیمت کتاب بر کاهش مطالعه
بحث فرهنگ و نشر کتب دینی جدی، مهم و حساس است و اگر توجه لازم به این امر نشود در آینده آثار سوئی بر جای می‌گذارد.
بحث کتاب مانند خوراک و تغذیه نیست که عموم مردم مجبور به خرید آنها برای ادامه حیات باشند بنابراین حمایت از این کالای فرهنگی در خرید کتاب و منصرف نشدن مردم از خرید و مطالعه کتاب مؤثر است.
مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان قم درباره تاثیر افزایش قیمت کتاب در مطالعه می‌گوید: جامعه‌ای مانند ایران به دلیل مشکلات اقتصادی یا اجتماعی خرید کتاب را در سبد نیازهایش کمتر لحاظ می‌کند بنابراین طبیعی است که گران شدن کاغذ در تمایل مردم به خرید کتاب اثر منفی داشته باشد.
وی با بیان اینکه احتمال روی‌آوری مردم به منابع غیر مکتوب با گرانی کتاب وجود دارد بیان می‌کند: این امر به‌گونه‌ای تهدید محسوب می‌شود زیرا مردم از منبع اصیل مطالعه به ویژه منابع مکتوب دور می‌شوند که در این زمینه از دیدگاه جامعه‌شناختی و روانشناختی باید نگاه دقیقی داشته باشیم.
علی فریدونی تاکید می‌کند: مردم از دولت انتظار دارند برای مقوله کاغذ چاره‌ای داشته و در واقع با توجه به شرایط روانی و اجتماعی ایران دولت باید مانند گذشته و حتی بیشتر در صدد حمایت از نیازهای عمومی در حوزه کتاب برآید.
اقدامات مسئولان در خصوص تعدیل قیمت نرخ کاغذ
اما سئوالی که در اینجا مطرح است، این است که مسئولان و دست‌اندرکاران در زمینه جلوگیری از افزایش نرخ کاغذ چه اقدامی کرده‌اند آیا اقدام یا طرح در دست اجرا دارند؟
معاون فرهنگی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم با اشاره به اقدامات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت کاغذ و کاهش قیمت تمام شده کتاب می‌گوید: با مشارکت بخش خصوصی پیگیری‌های لازم برای واردات کاغذ با قیمت مناسب انجام شده و عملیات بانکی و سفارش کاغذ صورت گرفته و امیدواریم به زودی شاهد واردات کاغذ با قیمت مناسب در استان قم برای تولید کتب دینی باشیم.
وی ادامه می‌دهد: با تحقق این امر بخش خصوصی کاغذهای وارداتی را با ارز مرجع وارد کشور می‌کند که این امر سبب کاهش قیمت کتاب می‌شود.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی 20 تیر ماه در جمع خبرنگاران در شهر مشهد اعلام کرده بود بر اساس هماهنگی‌های انجام شده با وزیر صنعت، معدن و تجارت برای کاهش مشکلات ناشران، چاپخانه‌داران و دست‌اندرکاران چاپ و نشر در زمینه نوسانات و گرانی قیمت کاغذ در کشور، در آینده نزدیک کاغذ با ارز دولتی وارد کشور می‌شود.
این وعده‌ای است که از سوی مسئولان داده شده که در صورت تحقق آن و تخصیص ارز مرجع به صورت مستمر به همان میزانی که افزایش قیمت ارز در افزایش قیمت کاغذ تاثیر داشته به همان میزان شاهد کاهش قیمت کاغذ خواهیم بود ولی حال باید منتظر بمانیم چه زمانی قیمت کتاب از این بلاتکلیفی در می‌آید؟